ΔΙΚΤΑΜΟΣ Η ΕΡΩΝΤΑΣ !

δίκταμος ή έρωντας.Το θεϊκό βοτάνι της Κρήτης

ο δίκταμος ο θάμνος της Δίκτης - το όνοµα ∆ίκτανµος όπως τον αποκάλεσαν οι αρχαίοι προέρχεται από το ονομαστό όρος της Κρήτης την ∆ίκτη

και
τη λέξη θάµνος δηλαδή "∆ίκταµνος ο Θάµνος της ∆ίκτης"

ή

έρωντας  με επιστημονική ονομασία Origanum dictamnus  είναι ένα το πιο φημισμένα κρητικά ενδημικά φυτά

και

το βρίσκουμε μόνο στο νησί της Κρήτης σκαρφαλωμένο σε απόκρημνους βράχους με υψόμετρο από 0 έως 1900 μέτρα και
όπως έγραψε και ο Θεόφραστος "το δε δίκταµνον ίδιον της Κρήτης"...

το δίκταμο είναι ένα πολυετές αρωματικό φυτό

με βλαστούς 20-40cm

τα φύλλα του είναι πρασινόλευκα 13-25mm δισκοειδή-ωοειδή και καλυμμένα με πυκνές τρίχες

τα λουλούδια του με μιά πανέμορφη στεφάνη ροδινοπρασινωπή έως κοκκινολιλά, περιβαλλόμενη από μεγάλα κοκκινωπά βράκτια

ο κάλυκάς του είναι με 5 οδόντες

και

το άρωμα του θεσπέσιο...

ο δίκταμος - το θαυματουργό αυτό βότανο -είναι γνωστός από τη μινωική εποχή όταν οι μινωίτες παρασκεύαζαν από το βότανο
- αρώματα

- αλοιφές -τις οποίες χρησιμοποιούσαν για την επούλωση τραυμάτων και πληγών- 

- αρωματικά λάδια - ειδικά με λάδι ελαιόλαδου το οποίο και

πρόσφεραν

στους θεούς

στους βασιλιάδες και ιερείς τους -

αλλά και

- αρωματικούς οίνους όπως το  δικταμνίτη οίνο που μας αναφέρει ο Διοσκουρίδης στο πέμπτο βιβλίο του περί ύλης ιατρικής ...

τα αρωματικά λάδια που παρασκεύαζαν από το βότανο είχαν τονωτικές και διεγερτικές ιδιότητες...

ο Πλίνιος αναφερόμενος στο δίκταμο λέει: 
"Tο φυτόν καλούμενον δίκταμον εις ουδέν άλλο μέρος φύεται ειμη εν τη νήσω Kρήτη". 
ο Θεόφραστος στο έργο του "Περί Φυτών ιστορίες" γράφει:
"Tο δίκταμο είναι φυτό που βγαίνει μόνο στη Κρήτη.... 

ο δίκταμος ήταν γνωστός από την αρχαιότητα και οι αρχαίοι γιατροί του απέδιδαν πολλές θεραπευτικές ιδιότητες...
το άγαλμα της θεάς Aρτέμιδος η οποία
εκτός των άλλων ήταν και προστάτης των επιλόχων γυναικών έφερε στο κεφάλι της στεφάνι από δίκταμο...

επίσης
κατά την αρχαιότητα θεωρούσαν το δίκταμο ικανό να απορρίπτει τα σιδερένια τόξα από τα πληγωμένα σώματα...

σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς αυτό έγινε γνωστό από τα αγριοκάτσικα της Kρήτης (τους Kρητικούς Aίγαγρους (Capra aegagrus)) τα οποία όταν πληγώνονταν και έμενε το βέλος στο σώμα τους  έτρωγαν δίκταμο και αυτό έπεφτε αμέσως...

στο δίκταμο αναφέρονται πολλοί συγγραφείς όπως
- ο Θεόφραστος  - ο οποίος αναφέρει πως ο δίκταμος χρησιμοποιήθηκε άπειρες φορές την ώρα του τοκετού σαν κατάπλασμα χαμηλά στην κοιλιά για τη δυστοκία...
- ο Διασκουρίδης - ο οποίος θεράπευε και τις πληγές των στρατιωτών σε περιόδους πολέμου με το δίκταμο μας αναφέρει:
"ού µόνον γαρ πινοµένη, αλλά και προστιθεµένη, υποθυµιωµένη τα 
τεθνηκότα έµβρυα εκτινάσσει"...
- ο Πλούταρχος
- ο Πλίνιος
- ο Aπούλιος και άλλοι...

- ο Aριστοτέλης στο έργο του "Περί των ζώων ιστορίαι" μας κάνει γνωστές τις παυσίπονες και επουλωτικές ιδιότητες του δίκταμου αναφέροντας τα εξής: 

"Επεί και εν Kρήτη  φασί τας αίγας τας αγρίας όταν τοξευθώσι ζητείν το δίκταμνον δοκεί δε τούτον εκβλητικόν είναι των τοξευµάτων εν τω σώµατι".

- ο Iπποκράτης τον χρησιμοποιούσε σαν

εμμηναγωγό

εκτρωτικό

για την διευκόλυνση της υστεροτοκίας - για
αυτό είχε ονομάσει το βότανο και "ωκυτόκιον" - από το ωκύς που σημαίνει ταχύς 
και
τόκος που σημαίνει τοκετός και κατ'επέκταση αυτό που επιταχύνει τον τοκετό - 

για προβλήματα της χοληδόχου κύστεως και

για τα προβλήματα των πνευμόνων

πριν από το μεσαίωνα το δίκταμο ήταν γνωστό  στους Eυρωπαίους σαν φαρμακευτικό φυτό
ενώ
από το αιθέριο έλαιό του αρωματίζονταν ποτά όπως η Bενεδικτίνη και η Tραπιστίνη...

ο Bιργίλιος στο 12ο βιβλίο της "Aινειάδας" του διηγείται
ότι
όταν πληγώθηκε ο Aινείας από βέλος η μητέρα του η Aφροδίτη πήγε και μάζεψε δίκταμο στο όρο Δίκτη της Kρήτης "φυτόν ύπερ επιζητεί η άγρια αίξ, όταν το ταχύ βέλος του κυνηγού την πληγώση"...

αλλά και η ίδια όταν αισθάνθηκε τους πόνους του τοκετού μάζεψε φύλλα δικτάμου και τα χρησιμοποίησε κατάλληλα...

σήμερα είναι περιζήτητο
σπάνιο
και
δυσεύρετο  διότι ο τόπος που το παράγει είναι μικρός και ο δίκταμος υπήρξε ένα βότανο µε ιδιαίτερη οικονοµική σηµασία στο παρελθόν -όπως άλλωστε και σήµερα - που η υπερβολική και αλόγιστη εκμετάλευση του άγριου βοτάνου προκάλεσε µείωσή του ακόµα και
εξαφάνισή του σε ορισµένες περιοχές...
ο δίκταμος σήμερα προστατεύεται από τη Συνθήκη της Βέρνης...

έρωντας λοιπόν το δίκταμο για τις αναζωογονητικές του ιδιότητες
και
σταθάρι
σταμνόχορτο
σταμοτόχορτο
στομαχόχορτο
και
χρησιμοποιείται
ως τονωτικό αφέψημα για

να καταπραΰνει τους πονοκεφάλους
τις νευραλγίες και
τις στομαχικές διαταραχές
για τις παθήσεις του συκωτιού αλλά και
ως εμμηναγωγό...
το έγχυμα από ολόκληρο το φυτό χρησιμοποιείται
για
την καταπολέμηση της ατονίας
για αναζωογόνηση
σαν αφροδισιακό
για τα κρυολογήματα
για το βήχα

στο δίκταμο αποδίδονται σήμερα πολλές θεραπευτικές ιδιότητες όπως
ισχυρές αντιοξειδωτικές

επουλωτικές
παυσίπονες
αντιμικροβιακές
αναζωογονητικές
αποχρεμπτικές
αντιπυρετικές
ηπατοπροστατευτικές

συσφικτικές

τονωτικές

αντισηπτικές

αντισπασμωδικές
αντιαιμορραγικές

καταπραυντικές του πεπτικού συστήματος

σπασμολυτικές

ισχυρές αφροδισιακές
καθώς και η ικανότητα να καταστέλλει την μεταλλαξιογένεση

το έγχυμα του βοτάνου
απαλύνει

τους πονοκεφάλους

τις νευραλγίες

τις ηπατικές παθήσεις

τους πόνους της περιόδου

ανακουφίζει από

το βήχα που

συνδέονται με το κρυολόγημα

από τις ήπιες γαστρεντερικές διαταραχές και

τις στομαχικές διαταραχές

το κατάπλασμά του απαλύνει πονοκεφάλους

πληγές και

δερματικές φλεγμονές - παραδοσιακά το δίκταμο ανακουφίζει από τις φλεγμονές και τους μώλωπες τους δέρματος...

το αιθέριο έλαιο του ανακουφίζει από
μυϊκούς
ρευματικούς πόνους και
παθήσεις του δέρματος...
η ρίζα του χρησιμοποιείται  ως αλοιφή για τη θεραπεία της ισχιαλγίας...

γενικά ο δίκταμος στην Ελλάδα έχει χρησιμοποιηθεί ως μια παραδοσιακή θεραπεία χωρίς προβλήματα για πάρα πάρα πολλά χρόνια
και
ας δούμε τα συστατικά του
το δίκταμο - λοιπόν - περιέχει:

- φλαβονοειδή

- κουμαρίνες

- φαινολικά οξέα

- τα φλαβονοειδή:

apigenin

kaempferol

quercetin

eriodictyol

taxifolin

narigenin

- τα τριτερπένια:

oleanolic

rare 21α-OH oleanolic acid

ursolic acid

21α-OH ursolic acid

και

ouvaol

- αιθέρια έλαια:τα κύρια συστατικά του αιθέριου ελαίου του δίκταμου είναι τα μονοτερπένια:

carvacrol

γ-terpinene

και

p-cymene 

- κατεχίνες

~~~~~~~~~~~~~~~

για το δίκταμο δεν έχουν αναφερθεί ανεπιθύμητες ενέργειες
και

η παραδοσιακή χρήση του βοτάνου είναι ασφαλής...

η ασφάλεια του δίκταμου κατά τη διάρκεια της κύησης και της γαλουχίας δεν έχει τεκμηριωθεί...
και
ας δούμε πως μας λέει ο Διοσκουρίδης ότι παρασκεύαζαν το δικταμνίτη οίνο:
μουσκεύουμε σε οκτώ κοτύλες μούστου τέσσερις δραχμές δίκταμου μέσα σε πανί για τρεις μήνες...
κάνει καλό σε όσους έχουν ναυτία στο στομάχι
ενώ
προκαλεί και την έμμηνο ρύση και τον καθαρισμό μετά τον τοκετό...
και
δίκταμο σε ελαιόλαδο:
σε ένα γυάλινο βάζο ρίχνουμε ένα φλιτζάνι αγνό ελαιόλαδο και
προσθέτουμε τρία με τέσσερα κλαδάκια φρέσκο ή ξερό δίκταμο...
το φυλάμε σε δροσερό και σκοτεινό μέρος για τρεις περίπου εβδομάδες οπότε
και
το σουρώνουμε
μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε
σε φαγητά
σε σαλάτες και σάλτσες
ή
να κάνουμε επάλειψη σε σημεία του δέρματός μας που έχουν πρόβλημα...
~~~~~~~~~~~~~~~~~~
αυτός είναι - λοιπόν - ο δίκταμος ή έρωντας  ο οποίος συλλέγεται τόσο δύσκολα όσο «τα πάθη του έρωτα» σύμφωνα με την παράδοση και είναι άλλος ένας θησαυρός της Κριτικής Γης...

Οι Δρόμοι του Κρασιού

Ηράκλειο-Αρχάνες-Πεζά-Χουδέτσι Οινοποιεία στη διαδρομή

Χουδέτσι-Προφήτης Ηλίας-Βενεράτο-Δαφνές Οινοποιεία στη διαδρομή

Ο Κρητικός Αμπελώνας

Μαλβαζία, ο Κρητικός Οίνος

Ποικιλίες σταφυλιών

Κουναβιανό Φαράγγι

Το Κουναβιανό φαράγγι έχει συνολικό μήκος 5 χλμ. και υψομετρική διαφορά μεταξύ εισόδου και εξόδου 180 μέτρα.
Ξεκινάει από δύο σημεία, το πρώτο από τον οικισμό Μυρτιά και το δεύτερο από τον οικισμό των Κουνάβων, τα οποία στη πορεία ενώνονται για να καταλήξουν στο Αστρακιανό φαράγγι.
Η διαδρομή στο φαράγγι είναι αρκετά δύσκολη, εξαιτίας της πυκνής βλάστησης και της μορφολογίας της κοίτης του φαραγγιού.

Ηράκλειο-Αρχάνες-Πεζά-Χουδέτσι

Ηράκλειο-Κνωσός-Σπήλια-Αρχάνες

Με αφετηρία την πόλη του Ηρακλείου (1) η διαδρομή ακολουθώντας την Λεωφόρο Κνωσού στην έξοδο της πόλης συναντά τον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού. Σε μικρή απόσταση περιμετρικά από το ανάκτορο βρίσκονται και άλλα σημαντικά μινωικά μνημεία όπως η "Βασιλική έπαυλη", το Μικρό Ανάκτορο, το "Καραβάν Σαράι", το "Σπίτι του Αρχιερέα", ο Βασιλικός Τάφος - Ιερό και η οικία του Διονύσου.

Οι Μινωίτες κατείχαν υψηλή γνώση της καλλιέργειας του αμπελιού και της παραγωγής κρασιού και τα εμπορεύονταν σε όλη τη Μεσόγειο. Τα κρητικά κρασιά ήταν ξακουστά χιλιάδες χρόνια πριν σύμφωνα με τον ίδιο τον Όμηρο.

Στην συνέχεια ακολουθούμε την πανέμορφη κοιλάδα νότια της Κνωσού και ήδη αρχίζουμε να συναντάμε τους πρώτους αμπελώνες. Σε μικρή απόσταση, στα Σπήλια, διακρίνουμε την παλιά υδατογέφυρα του υδραγωγείου Μοροζίνι που μετέφερε στο Ηράκλειο τα νερά των πηγών της περιοχής των Αρχανών διασχίζοντας 15 χλμ κατά μήκος του Κνωσανού Φαραγγιού.
Στην συνέχεια συναντάμε τη διασταύρωση προς το χωριό Σκαλάνι (2) που βρίσκεται στην κορυφογραμμή ενός λόφου κατάφυτου από αμπέλια. Αν επιλέξουμε να συνεχίσουμε νότια ακολουθώντας το δρόμο, που διασχίζει την μικρή κοιλάδα, όπου βρίσκεται ο μικρός οικισμός Πατσίδες, θα έχουμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε ένα υπέροχο αγροτικό τοπίο με τους αμπελώνες να αναπτύσσονται στις πλαγιές της κοιλάδας μέχρι το χωριό Κάτω Αρχάνες. Προχωρώντας νότια φθάνουμε στις Αρχάνες (3), ένα από τους πλέον ανθηρούς αγροτικούς οικισμούς της Ελλάδας με βαθιές ρίζες στην μινωική αρχαιότητα και με μεγάλη οινοπαραγωγική παράδοση.
 Δυτικά των Αρχανών δεσπόζει το βουνό του Γιούχτα, το ιερό βουνό του Δία με το μινωικό ιερό κορυφής, και διάσπαρτες αρχαιότητες όπως το μινωικό νεκροταφείο στην θέση Φουρνί, και το Ιερό στα Ανεμόσπηλια.

Αρχάνες-Βαθύπετρο-Χουδέτσι

Εάν ακολουθήσουμε τον δρόμο νότια των Αρχανών θα βρεθούμε στον εγκαταλειμμένο σήμερα οικισμό του Βαθύπετρου, όπου βρίσκεται το Μινωικό Μέγαρο με το σταφυλοπιεστήριο, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της μινωικής περιόδου, τρανή απόδειξη της μακρόχρονης οινοποιητικής παράδοσης της περιοχής.

Πρόκειται για το αρχαιότερο πατητήρι σταφυλιών στον κόσμο, ηλικίας 3.500 ετών.

Αρχάνες-Πεζά-Αγιές Παρασκιές-Άγιος Βασίλειος

Από τις Αρχάνες ακολουθώντας τον ανηφορικό δρόμο και αφού διασχίσουμε την κορυφή του λόφου ανατολικά, αντικρίζουμε την κατάφυτη από αμπέλια περιοχή των Κουνάβων (4), όπου φθάνουμε αφού διασχίσουμε το χωριό Καταλαγάρι.
Στην συνέχεια νότια των Κουνάβων συναντάμε στην κοιλάδα των Πεζών (5) το μεγαλύτερο οινοπαραγωγικό κέντρο της Κρήτης όπου έχει την έδρα της η Ένωση Πεζών, και στις πλαγιές των τριγύρω λόφων απλωμένα τα παραδοσιακά αμπελοχώρια της περιοχής, τις Αγιές Παρασκιές, την Καλλονή και τον Άγιο Βασίλειο.

Αν ακολουθήσουμε το δρόμο βόρεια από τις Αγιές Παρασκιές (6) θα βρεθούμε στην Μυρτιά όπου λειτουργεί το, προσφάτως ανακαινισμένο, σύγχρονο Μουσείο που είναι αφιερωμένο στο μεγάλο κρητικό συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη.

Αγιές Παρασκιές-Αλάγνι

Αντίθετα ο δρόμος νότια από τις Αγιές Παρασκιές μας οδηγεί μέσα από ένα πανέμορφο λοφώδες τοπίο στην κοιλάδα του χωριού Μελέσσες και νοτιότερα στο Αλάγνι με τους αμπελώνες τους να διαμορφώνουν ένα από τα ομορφότερα αγροτικά τοπία της Κρήτης. Επίσης από την περιοχή του Αλαγνίου (7), συνεχίζοντας νότια και αφού διασχίσουμε μια εκτεταμένη αγροτική περιοχή που κυριαρχούν οι ελαιώνες και σε μικρότερο βαθμό οι αμπελώνες, φθάνουμε από το Αρκαλοχώρι στα Καστελλιανά, όπου βρισκόταν η αρχαία πόλη Πρίανσος.
Πεζά-Άγιος Βασίλειος-Χουδέτσι
Από τα Πεζά, εάν ακολουθήσουμε το δρόμο που διασχίζει τα χωριά Καλλονή και Άγιο Βασίλειο (8) θα φθάσουμε στο Χουδέτσι (9), ένα οικισμό κρυμμένο στις πλαγιές μιας πανέμορφης κοιλάδας.

Στο Χουδέτσι βρίσκεται το φημισμένο μουσικό εργαστήρι του Ross Daly, ο Λαβύρινθος (http://www.labyrinthmusic.gr/) στο οποίο παραδίδονται σεμινάρια εκμάθησης παραδοσιακών οργάνων και μουσικής. Στο Λαβύρινθο λειτουργεί και μουσείο μουσικών οργάνων. Μάλιστα το καλοκαίρι διοργανώνεται εδώ από τον Λαβύρινθο ένα από τα σημαντικότερα μουσικά φεστιβάλ της Κρήτης.

Στα νότια του χωριού ανοίγεται ένα λοφώδες τοπίο με απέραντους αμπελώνες ανοικτό στα νότια της ενδοχώρας του νομού.

Μαλβαζία, ο Κρητικός Οίνος

Γνωρίζουμε ότι κατά τούς δύο πρώτους αιώνες της βενετοκρατίας, τον 13ο και 14ο αιώνα, η Κρήτη ήταν κυρίως μια σιτοπαραγωγική περιοχή. Την ίδια αυτή περίοδο το κρητικό κρασί αρχίζει να κερδίζει έδαφος και ήδη από τον 15ο αιώνα παρατηρείται μεγάλη εξαγωγή κρασιών.

O ιταλός περιηγητής Buondelmonti αναφέρει για την Κρήτη στα 1415: «Τα πλοία φτάνουν εδώ άπ' όλα τα μέρη του κόσμου και φορτώνουν κάθε χρόνο το λιγότερο είκοσι χιλιάδες βαρέλια κρασί εξαιρετικής ποιότητας». Καταγράφει επίσης στην περιοχή του Χάνδακα (Ηρακλείου) «την εξαιρετική μαλβαζία».

Ήδη από τον 16ο αιώνα έχουμε στοιχεία ότι τα κρητικά κρασιά κατακτούν μεγάλες αγορές και εξάγονται σε Γερμανία, Γαλλία, Βοημία, Αγγλία, Πορτογαλία, Κωνσταντινούπολη, Μαύρη Θάλασσα, Αλεξάνδρεια.

Στα 1576 ο βενετός προβλεπτής της Κρήτης Foscarini αναφέρει σε έκθεση του ότι ή ετήσια εξαγωγή ήταν εξήντα χιλιάδες βαρέλια και ο Knolles στα 1603 γράφει ότι «η Κρήτη είναι τώρα πολύ φημισμένη σε μεγάλο μέρος του κόσμου για την καλή malmesey (μαλβαζία) που παράγεται εκεί και η οποία εξάγεται με μεγάλη αφθονία σε πολλές μακρινές χώρες».
Εξάλλου το γεγονός ότι ή μαλβαζία ήταν κρητικό κρασί, βεβαιώνεται και από την έκθεση του προβλεπτή Κρήτης Morosini, στα 1629, όπου αναφέρεται σαφέστατα ότι από την Κρήτη εξάγονται μεγάλες ποσότητες μοσχάτου και malvasia garbο , δηλαδή "εξαιρετικής μαλβαζίας".

Οι μαρτυρίες αυτές σε συνδυασμό με μια ανάλογη του περιηγητή Belon και άλλων έγκυρων ιστορικών πηγών αλλά και με το γεγονός ότι οι Πορτογάλοι στα 1421 μεταφύτεψαν στη Μαδέρα κλήματα μαλβαζίας που μετέφεραν από την Κρήτη, επιβεβαιώνουν ότι όχι μόνο η μαλβαζία ήταν κρασί κρητικό αλλά και ότι η λέξη μαλβαζία συνδέεται με το Μαλεβύζι. Πρόκειται δηλαδή για το παραγόμενο στην επαρχία Μαλεβυζίου κρασί.
Τη σύνδεση αυτή έχουν τεκμηριώσει κατά καιρούς έγκριτοι κρητολόγοι όπως οι Βασ. Ψιλάκης, Άγαθ. Ξηρουχάκης, Στέφ. Ξανθουδίδης, Θεοχ. Δετοράκης, Έμμ. Δετοράκης, Paul Faure.
Πιο πρόσφατα ο Στυλιανός Αλεξίου αναφέρει ότι, κατά τη βενετοκρατία, έξω από τα δυτικά οχυρά του Ηρακλείου, άρχιζαν αμπέλια πού εκτείνονταν σε όλη την περιοχή Μαλεβυζίου ως τους πρόποδες της Ίδης. Το γεγονός αναφέρεται καθαρά από το ποιητή Μαρίνο Τζάνε Μπουνιαλή, ο οποίος περιέγραψε λεπτομερώς τον Κρητικό Πόλεμο και διηγείται ότι στο διάστημα του αποκλεισμού του Ηρακλείου από τους Τούρκους έβγαιναν παιδιά από τις δυτικές πύλες των τειχών για να κόψουν σταφύλια. Όλη η περιοχή ήταν και είναι οινοπαραγωγός και επομένως, σύμφωνα πάντα με τον Στυλιανό Αλεξίου, "ήταν φυσικό να ονομασθεί το παραγόμενο κρασί από την ονομασία του τόπου…"

Κρητικά λουκάνικα

Τα περίφημα καπνιστά ξυδάτα  λουκάνικα της Κρήτης!

Λουκάνικα φτιάχνουν σε όλη την Ελλάδα (και όχι μόνο). Είναι ένας από τους πιο αγαπημένους τρόπους για να συντηρήσουμε το χοιρινό κρέας από τα χοιροσφάγια που παραδοσιακά γίνονται τις παραμονές των Χριστουγέννων. Αλλού τα φτιάχνουν με σκέτο χοιρινό κρέας, αλλού με ανάμεικτο χοιρινό και μοσχαρίσιο, αλλού προσθέτουν κρεμμύδι, πράσο, πιπεριές, πορτοκαλόφλουδες και άλλα. Κάθε τόπος κι η κουζίνα του, κι ας μιλούνε μερικοί για ελληνική κουζίνα γενικά και αόριστα ή για μεσογειακή, ακόμη πιο γενικά και πιο αόριστα…

Τα δικά μας λουκάνικα είναι πολύ διαφορετικά από των υπόλοιπων περιοχών. Ξυδάτα, καπνιστά,  πικάντικα, άλλοι τα λατρεύουν κι άλλοι… ούτε να τα δοκιμάσουν! Φυσικά οι απανταχού Κρητικοί τα θεωρούν τα καλύτερα όλων  και ερίζουν με τους υπόλοιπους για τη νοστιμιά τους…

Είναι απαραίτητος μεζές του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού στην Κρήτη μαζί με το χοιρινό συκώτι σαβόρε. Δεν θυμάμαι Χριστούγεννα που να μην υπάρχουν στο τραπέζι μας. Όμως πρώτη φορά φέτος  έφτιαξα λουκάνικα. Έχω τα δικά μου σπιτικά παραδοσιακά λουκάνικα και σας τα παρουσιάζω.

Φυσικά στη διαδικασία εμπλέκονται πολύτιμοι βοηθοί χωρίς τους οποίους το εγχείρημα θα αποτύγχανε παταγωδώς!  Ήθελε παλιά συνταγή και γνώση που δεν υπάρχει στα βιβλία μα στην πείρα και στην εξάσκηση. Κι αυτά βέβαια είναι «ου παντός»…

Ήθελε και εργαλεία και παραστιά (χαμωτό τζάκι)  για το κάπνισμα, που… αυτά κι αν είναι δυσεύρετα ! Όταν η αγαπημένη μου φίλη Λ. που δεν ζει στην Κρήτη ήρθε προ ημερών με ολιγοήμερη άδεια και έριξε την πρόταση κατασκευής σπιτικού λουκάνικου, πέταξα την σκούφια μου από τη χαρά μου. Η κ. Ά. η  μάνα της (είναι η εγγύησή  μου στα παραδοσιακά) αφού μας τα «έψαλε» λίγο, ενέδωσε τελικά. Μάλιστα ασχολήθηκε με την επιλογή του κρέατος και την προμήθεια όλων των σχετικών…

Στην παλιά κουζίνα της που είναι φορτωμένη με πολλές αναμνήσεις, με πολλά φαγοπότια, με νεανικές τρέλες, φτιάξαμε τα λουκάνικά μας  εγώ , η κ.Ά. και τα παιδιά της, οι φίλοι μου. Τα γεμίσαμε, τα ζεματίσαμε, τα κρεμάσαμε, και περάσαμε μερικές ώρες  απολαυστικής παρέας, όπως περνούν παλιοί φίλοι που πειράζονται χωρίς παρεξηγήσεις. Τόσο καλά περάσαμε και τόση περηφάνεια νοιώσαμε για τα έργα μας που είπαμε ότι από του χρόνου θα δεχόμαστε και παραγγελιές!

Ας δούμε λοιπόν πώς φτιάχνουμε τα περίφημα καπνιστά κρητικά λουκάνικα.

Υλικά

Χοιρινό όχι εντελώς άπαχο, να υπάρχουν και κάποια κομματάκια λίπους (το δικό μου ήταν 5 κιλά)

1,5 λίτρο ξύδι από σταφύλι (πιθανόν και λίγο ακόμη ανάλογα την έντασή του)

Πιπέρι

Αλάτι

Κύμινο

Έντερα από γουρούνι ή μοσχάρι

Επί το έργον

1η μέρα (απόγευμα)

Κόβουμε σε μικρά κομματάκια σαν ζάρια το κρέας ή λέμε στον χασάπη μας να μα το κόψει σε πολύ χοντρό κιμά. Το αλατίζουμε με 2-3 κουταλιές γεμάτες αλάτι και το βάζουμε σε μεγάλη λεκάνη.

Το περιχύνουμε με μισό λίτρο ξύδι και το ζυμώνουμε με τα χέρια μας σαν ζυμάρι ώσπου να αναμειχθούν όλα τα υλικά. Ακόμη κι αν το ξύδι σας φαίνεται πολύ, θα απορροφηθεί μέχρι την επόμενη μέρα.

Το αφήνουμε σε μέρος που δεν είναι ζεστό, καλά σκεπασμένο με καθαρό ύφασμα.

Πλένουμε τα έντερα πολύ καλά και πολλές φορές. Αφαιρούμε τα κομματάκια λίπους που μπορεί να έχουν πάνω τους. Με μια βελόνα πλεξίματος τα γυρίζουμε από την ανάποδη και τα ξαναπλένουμε και από την εσωτερική τους πλευρά. Γι αυτό πρέπει να αφαιρεθεί και το λίπος, γιατί θα γεμίζει το εσωτερικό και δεν θα αφήνει χώρο για το κρέας. Τα περιχύνουμε με λίγο λεμόνι αλλά δεν τα αφήνουμε πολύ ώρα να μην τα «κάψει». Δεν θέλουμε να  τρυπάνε όταν θα τα γεμίζουμε. Τα ξεπλένουμε και τα βάζουμε στο ψυγείο.

2η μέρα

Ο κιμάς μας έχει ασπρίσει, έχει αλλάξει χρώμα από το ξύδι. Το πρωί, βάζουμε λίγο ξύδι ακόμη στον κιμά  και ζυμώνουμε πολύ καλά. Ξαναζυμώνουμε άλλη μια φορά το βράδυ. Τον αφήνουμε πάλι να «ψήνεται»  με το ξύδι. Ξεπλένουμε τα έντερα να μην στεγνώσουν και χαλάσουν.

3η μέρα

Βάζουμε 3 καλά γεμάτες κουταλιές πιπέρι και 3-4 καλά γεμάτες  κουταλιές κύμινο. Προσθέτουμε ξύδι και ζυμώνουμε πολύ καλά. Το βραδάκι τηγανίζουμε σε ένα τηγανάκι 2-3 κουταλάκια και προσθέτουμε αλάτι κατά την κρίση μας… Ξεπλένουμε τα έντερα και τα ξαναβάζουμε στο ψυγείο.

4η μέρα

Το πρωί ξαναζυμώνουμε τον κιμά με λίγο ξύδι.

Το απόγευμα, προσθέτουμε ακόμη λίγα μπαχαρικά και ξύδι και ξαναζυμώνουμε.

Ξανακάνουμε μια δοκιμή με το τηγανάκι για την τελική γεύση, και  προσθέτουμε ό,τι νομίζουμε ότι λείπει. Τα λουκάνικά μας είναι πικάντικα. (Τα υλικά μπήκαν «με το μάτι» αλλά ήταν συνολικά σχεδόν μια κούπα κύμινο και μισή κούπα πιπέρι, έτσι όπως τα είχε αγοράσει η κ. Ά.).

Αρχίζουμε το γέμισμα. Ξεπλένουμε τα έντερα, τα αφήνουμε να στραγγίξουν και  τα παίρνουμε ένα ένα. Τα φουσκώνουμε να περάσει αέρας από το εσωτερικό τους για να ανοίξουν, προσαρμόζουμε στο άνοιγμα ένα κατάλληλο χωνί και σπρώχνουμε τον κιμά στο εσωτερικό τους ώστε να γεμίσουν. Η κ. Ά είχε ένα ειδικής κατσκευής χωνάκι με κοντό και φαρδύ στόμιο και το γέμιστα μ” αυτό ήταν πολύ εύκολο. Για να γλυστράει ο κιμάς τον «βρέχουμε» συχνά με ξύδι.

Τα δένουμε με γερή κλωστή στις άκρες και τα αφήνουμε σε μια λεκάνη. Τα τρυπάμε σε διάφορα σημεία με μια χοντρή βελόνα για να στραγγίξουν τα υγρά τους.

Μέχρι να τελειώσουμε έχουν στραγγίξει πάρα πολλά! Εδώ φεύγει και αρκετό από το ξύδι.

Βράζουμε σε μια μεγάλη κατσαρόλα μπόλικο νερό και τα ζεματάμε για 2-3 λεπτά ένα ένα, προσέχοντας να μη σπάσουν.

Τυλίγουμε ένα χοντρό ραβδί με αλουμινόχαρτο και το στερεώνουμε στο τζάκι αρκετά ψηλά, μακριά  από την εστία που θα ανάψουμε τη φωτιά.

Κρεμάμε τα λουκάνικα στη ράβδο και ανάβουμε μια χαμηλής έντασης φωτιά με καθαρά ξύλα. Εμείς βάλαμε πεύκο, λιόκλαδα και αρωματικούς θάμνους.

Επόμενες μέρες:

Τα λουκάνικά μας πρέπει να καπνιστούν και να στεγνώσουν εντελώς. Η κ. Ά. άναβε τη φωτιά για λίγες ώρες κάθε μέρα. Τα κάρβουνα και ο καπνός στέγνωσαν τα λουκάνικα.

Σε 3-4 μέρες είχαν αλλάξει χρώμα και ήταν εντελώς στεγνά. Διατηρούνται εκτός ψυγείου για αρκετό καιρό και ψήνονται στο τηγάνι ή στα κάρβουνα. Είναι από τους πιο ιδιαίτερους κρητικούς μεζέδες και σηκώνουν μπόλικο κρασάκι.

Παρατηρήσεις

1) Ξέρω ότι είναι δύσκολο να φτιάξουμε λουκάνικα σε ένα «μοντέρνο» σπίτι. Όμως η συνταγή μου φάνηκε θησαυρός παράδοσης και θεώρησα υποχρέωση μου να τη δημοσιεύσω, ακόμη κι αν δεν τα φτιάξει κανείς.

2) Το gadgeτάκι της συνταγής λέγεται λουκανήθρα και χρησιμοποιούνταν για το γέμισμα των εντέρων ακόμη και πριν από το χωνί.

Είναι αυτοσχέδιο. Το έβαζαν μέσα στο έντερο, άνοιγαν μια οπή και έσπρωχναν από κει τα κομματάκια του κιμά.

Η πληροφορία και η κατασκευή είναι της κυρίας Α. Εγώ θυμάμαι το χωνί. Ακόμη και όταν ήμουν παιδί η λουκανήθρα είχε εγκαταλειφτεί.  Δεν είναι και πολύ εύκολη η δουλειά του γεμίσματος με τη λουκανήθρα. Τώρα πια υπάρχουν μηχανές γεμίσματος. Εμείς δεν είχαμε…

3) Ξεκινήσαμε τη διαδικασία  απόγευμα Παρασκευής και το γέμισμα έγινε το απόγευμα της Δευτέρας. Τα λουκάνικα ήταν έτοιμα το Σάββατο.

4) Είναι προφανές ότι χωρίς τη Λ. ,το Χ.,  και προπαντός την κυρία Α. τα λουκάνικα θα σας τα έδειχνα μόνο αγορασμένα από το κρεοπωλείο. Δεν έχω λόγια να τους ευχαριστήσω. Ξέρω την αγάπη τους,  αλλά τους παρακούρασα αφού εκείνοι τράβηξαν όλη τη φασαρία και τη λάντζα του εγχειρήματος. Τουλάχιστον ελπίζω να απολαύσανε όσο εγώ την παρασκευή των λουκάνικων το απόγευμα της περασμένης Δευτέρας και εύχομαι να απολαύσουμε και τα σπιτικά μας λουκάνικα τα Χριστούγεννα!

Πηγή: Κρήτη: γαστρονομικός περίπλους

Ο ΚΡΗΣ!!- Τι ήρθες να κάνεις εδώ παππού? . - Το χαμάλη του Γκρέκο ήρθα να κάμω. Ό,τι να' ναι. Από τον τόπο μου είναι. Να τονε τιμήσω ήρθα.

• 
  

"Ήρθα να κάμω το χαμάλη του Γκρέκο"

19 Ιαν 2014, 12:12

Πάνε χρόνια που η Ελλάδα δεν επενδύει την εθνική προβολή στην έβδομη Τέχνη της. Ο "Ζορμπάς" του Καζαντζάκη και η Άνναμπελ με τα "μύγδαλα" κάποτε μιλούσαν για τον τόπο μας καλύτερα από χίλιες διαφημιστικές μπροσούρες. Μετά ... επενδύσαμε στις παγκοσμιοποιημένες μεθόδους και στην Ολυμπιάδα. 
Ενδιάμεσα όμως -γιατί πολλά γίνονται μα δεν φαίνονται- άνθρωποι που βλέπουν πέρα από τη μύτη τους προσέγγισαν σε ανύποπτο χρόνο το Γιάννη Σμαραγδή. Οι πιο εύρωστες επιχειρήσεις της Κρήτης πίσω τους. Και του ζήτησαν να φτιάξει μία ταινία για τον Γκρέκο που θα τη χρηματοδοτούσαν. Μνημείο της καλώς εννοούμενης διαφήμισης του τόπου διεθνώς.
Την πάλευε τούτη την ιδέα επτά χρόνια (!!!) ο Σμαραγδής. Γύρισε τον κόσμο και έψαχνε παραγωγούς, ηθοποιούς, στοιχεία, χνάρια του Γκρέκο.
Λίγο πριν ξεκινήσει τα γυρίσματά του για την ταινία του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (που χθες το Τολέδο τον θυμήθηκε πανηγυρικά) ο σκηνοθέτης ήρθε στην Κρήτη κι οργάνωσε οντισιόν για τους κομπάρσους του έργου του.

Η εκδίωξη των εμπόρων από το ναό, έργο του Γκρέκο

 " Ο Γκρέκο είναι μία μορφή που υπερασπίστηκε την Ελλάδα σε μία κρίσιμή της στιγμή, έλεγε ο σκηνοθέτης. Και κυρίως υπερασπίστηκε την Κρήτη, που υποταγμένη καθώς ήταν τότε και σκλαβωμένη, ο Γκρέκο την άφησε και πήγε στο κέντρο των κατακτητών και τους .... κατάκτησε. Αυτό θεωρώ ότι δεν είναι τελείως άσχετο με αυτό που συμβαίνει στους καιρούς μας, όπου πολλοί και με πολλούς τρόπους επιδιώκουν να μας κατακτήσουν και πρέπει και ‘μείς με την σειρά μας να βρούμε τρόπους να τους κατακτήσουμε". Λόγια και θεωρήσεις διαχρονικές που ισχύουν πιότερο από ποτέ στις μέρες μας.
Κι ο Σμαραγδής δεν το είπε μόνο. Το έκανε κιόλας. Κατέκτησε αίθουσες, κριτικές, κοινό, τόπους κι ανθρώπους με τον Γκρέκο του.

Το περιστατικό που θα μοιραστώ μαζί σας είναι αυθεντικό. Στην έναρξη εκείνης της οντισιόν έγινε χαλασμός. Όλοι ήθελαν να 'ναι εκεί. Όχι τα συνήθη "ψώνια" ή οι επαγγελματίες κομπάρσοι. Όχι αυτοί. Έβλεπες κάτι γερόντια με την κρητική φορεσιά και τα στιβάνια τους στη σκάλα να περιμένουν υπομονετικά. Το κρητικό κρουσάτο μαντήλι στο κεφάλι και τη μαγκούρα στο χέρι. Με μία σοφία κι ένα ένστικτο που τους έλεγε πως κάτι -επιτέλους- σπουδαίο για την Κρήτη συμβαίνει και πρέπει να δώσουν το παρών.
- Τι ήρθες να κάνεις εδώ παππού? ρώτησα έναν τέτοιο τύπο.
- Το χαμάλη του Γκρέκο ήρθα να κάμω. Ό,τι να' ναι. Από τον τόπο μου είναι. Να τονε τιμήσω ήρθα.

---

Χθες το Τολέδο κήρυξε επίσημα το έτος Γκρέκο για όλο τον πλανήτη. Συμπληρώνονται τα 400 χρόνια από τον θάνατο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, που γεννήθηκε και αντρώθηκε στην Κρήτη. Οι εκδηλώσεις το επόμενο διάστημα θα δείξουν πως ο Γκρέκο πέρασε από τον τόπο μας κι είχε λόγο που υπέγραφε ως "Δομήνικος ο Κρης". Χθες όμως η Κρήτη κι η Ελλάδα γενικότερα, ήταν κραυγαλέα απούσα από τη μεγάλη γιορτή. Κι αυτό έχει ένα παράπονο ... Όσο υπάρχουν κρητικοί που πρόθυμα θα ‘καναν και τους «χαμάληδες» για τον Γκρέκο, η Πολιτεία και οι ιθύνοντες οφείλουν να αφουγκράζονται αυτή τη δίψα.
M.K.

EL GRECO - ΔΟΜΙΝΙΚΟΣ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΣ-ΤΟΛΕΔΟ

Ντοκουμέντα: Οι πρώτες άγνωστες φωτογραφίες της Κνωσού το 1901, από τον Μπεχαεντίν

• 

Παρουσιάζουμε τη συλλογή που υπάρχει στα αρχεία του Πανεπιστημίου της Βιέννης

Του Αλέκου Α. Ανδρικάκη
andrikakisalekos@gmail.com
Σχεδόν ταυτόχρονα με την απελευθέρωση της Κρήτης από την τουρκική σκλαβιά και την εγκατάσταση του περίεργου πολιτεύματος της τύποις αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας (στην ουσία η τουρκοκρατία αντικαταστάθηκε από τη διεθνή κατοχή, με την επικυριαρχία του σουλτάνου), το νησί ερχόταν στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος λόγω των σπουδαίων αρχαιολογικών αποκαλύψεων. Απ’ άκρη σ’ άκρη στο νησί βρίσκονταν οι αποδείξεις του παρελθόντος, προκαλώντας παγκόσμια συγκίνηση. Η παγκόσμια κοινότητα παρακολουθούσε ιδιαίτερα τις ανασκαφές του Έβανς στο ανάκτορο της Κνωσού. Οι ειδήσεις από το χώρο της ανασκαφής γίνονταν ακόμη και πρωτοσέλιδα θέματα στις εφημερίδες της Ευρώπης και της Αμερικής.

Η αίθουσα του θρόνου, ακόμη αδιαμόρφωτη

Σήμερα παρουσιάζουμε σειρά από τις πρώτες και άγνωστες φωτογραφίες που απαθανάτισαν την πρώτη φάση των ανασκαφών του Έβανς στην Κνωσό. Πρόκειται για εικόνες που τράβηξε ο πρωτοπόρος φωτογράφος του Ηρακλείου, ο Τουρκοκρητικός Μπεχαεντίν. Βλέπουμε χαρακτηριστικά σε μερικές φωτογραφίες, όπως αυτή με την αίθουσα του θρόνου, να είναι κυριολεκτικά ακόμη μέσα στο χώμα της κρητικής γης.
Ο Μπεχαεντίν επισκεπτόταν και παρακολουθούσε τις εργασίες στην Κνωσό σχεδόν από την αρχή που εγκαταστάθηκε ο Έβανς και μέχρι το 1901-2 είχε κάνει σειρά φωτογραφιών από την πρώτη φάση των εντυπωσιακών ανασκαφών, οι περισσότερες από τις οποίες διασώζονται.
Η συλλογή αυτών των φωτογραφιών που παρουσιάζουμε υπάρχει στα αρχεία του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Μάλιστα πάνω στις εικόνες υπάρχουν χαραγμένα τα αρχικά του Μπεχαεντίν και η περιοχή: Kandia.
Ο Έβανς είχε εγκατασταθεί στην Κνωσό τον Μάρτιο του 1900 και ξεκίνησε τις ανασκαφές. Όμως δεν ήταν ο πρώτος που ανέσκαψε το χώρο. Ο αρχαιόφιλος έμπορος Μίνως Καλοκαιρινός είχε διενεργήσει τις πρώτες ανασκαφικές εργασίες στο χώρο το 1878 και μάλιστα είχε φέρει στο φως τμήμα της δυτικής πτέρυγας του ανακτόρου.

Από τις ανασκαφές στο χώρο του θεάτρου

Η συστηματική ανασκαφική έρευνα άρχισε τον Μάρτιο του 1900 από τον Έβανς, διευθυντή τότε του μουσείου Ashmolean της Οξφόρδης. Δύο χρόνια μετά η ανασκαφή του ανακτόρου είχε ολοκληρωθεί, αλλά οι συμπληρωματικές όλου του χώρου και οι αναστηλωτικές εργασίες κράτησαν μέχρι το 1931.
Στις 30 Απριλίου 1900 η εφημερίδα της Αθήνας «Το Άστυ» σημείωνε για την αρχή των ερευνών του Έβανς: «Αι προ μηνός αρξάμεναι ανασκαφαί υπό του κ. Αρθούρου Έβανς και του κ. Χόγαρθ του διευθυντού της ενταύθα Αγγλικής Σχολής εις Κνωσσόν έφεραν εις φως σπουδαιότατα ευρήματα. Εις την Κνωσσόν ήτο ο υπό του βασιλέως Μίνωος κτισθείς Λαβύρινθος, η φυλακή αύτη του Μινωταύρου, τον οποίον εφόνευσεν ο Θησεύς.
Ο κ. Έβανς κατά τας ανασκαφάς του εις το μέρος εκείνο απεκάλυψεν οικοδομήματα της Μυκηναϊκής περιόδου, χρονολογούμενα από του 1000 και 1500 π.Χ.».

Ενώ η «Πατρίς» των Χανίων, σημείωνε λίγες ημέρες νωρίτερα: «Αι ανασκαφαί αύται ολονέν και ωραιότατα πράγματα αποκαλύπτουσαι, εξήγειρον το ενδιαφέρον όλου του κόσμου. Πλήθος πολύ επισκεπτών, Κρητών ή και ξένων έξωθεν κατερχομένων, επισκέπτεται τα μέρη της ανασκαφής, θαυμάζον προ παντός την νέαν Ακρόπολιν. Προχθές επεσκέφθησαν αυτάς Γάλλοι αξιωματικοί του ναυτικού εκείθεν διερχόμενοι, εφωτογράφησαν δε αδεία του κ. Έβανς τα διάφορα ευρήματα ως και τον τόπον των ανασκαφών».

Τα διαμερίσματα της βασίλισσας

Η "πολιτική" της κρητικής κουζίνας

Η Κρητική κουζίνα έχει ένα αναγκαίο συστατικό. Ίσως να μην σχετίζεται με το γονίδιο R19X. Ίσως πάλι σε ένα μακρινό μέλλον να συσχετιστεί ... Είναι ένα "συστατικό" πιο πολύτιμο από το αλάτι, το πιπέρι και τον δυόσμο: την παρέα. Θέλει γλεντζέδες έτοιμους να πιούν και να πουν. Αυτό το περιβόητο το "όταν τρώνε δεν μιλάνε" δεν ισχύει στην Κρήτη. Και στο τραπέζι οι μεζέδες απλώνονται ενώπιον όλων. Κοινοί. Εκεί, καταμεσής. Χωρίς σερβίρισμα στο πιάτο "σου". Στην κρητική παραδοσιακή κουζίνα το μόνο που είναι "σου" είναι το πιρούνι και το ποτήρι. Το πρώτο για να "αλητεύει" στις γεύσεις όλου του τραπεζιού και το δεύτερο για να αδειάζει συχνά.

ntakos.jpg

Η σοφία των ελληνικών λέξεων ήθελε το τραπέζι συν-τροφικό. Μία συν-ήθεια (!) που κοντεύουμε να ξεχάσουμε.
Ο Τάσος Μπουλμέτης μας συνεπήρε προ ετών με την Πολίτικη Κουζίνα του, λέγοντας πως ... "η Πολίτικη Κουζίνα είναι και Πολιτική γιατί είναι φτιαγμένη από ανθρώπους που άφησαν το φαΐ τους στη μέση, κάπου αλλού".Κι η Κρητική Κουζίνα έχει τις δικές της "πολιτικές". Είναι η τροφή των ανθρώπων της υπαίθρου, που την κουβαλούν στον ίσκιο μίας ελιάς το απομεσήμερο για να κολατσίσουν στο χωράφι. Είναι το τσουκάλι που στήθηκε τα χαράματα, πριν ξεκινήσει ο τρύγος. Είναι το οφτό και το αντικριστό κρέας της χαράς και του γάμου. Το ξομπλιαστό περίτεχνο κουλούρι της νύφης. Οι λιτές γεύσεις της Σαρακοστής ενός τόπου που δέθηκε με τη Φύση και το Θεό. Οι δίπλες, τα ξεροτήγανα και τα καλιτσούνια που γλυκαίνουν τις στιγμές της γιορτής. Η ρακή και το μυρωδάτο κοκκινέλι που λύνει τις γλώσσες. Αλλά κυρίως η κρητική κουζίνα είναι η παρέα. Όλη η προετοιμασία σε κάθε γεύμα αυτό θυμάται κι αυτό στοχάζεται: Πως θα βρεθούν όλοι μαζί γύρω από ένα τραπέζι, να φάνε, να πιούνε και να ευθυμήσουν.
Κοινωνώντας σε τέτοια παραδοσιακά κρητικά γεύματα, εντυπωσιάζεσαι αμέσως από το κέφι και την ανεπιτήδευτη ευθυμία. Όταν τα μάτια και το στομάχι χορτάσουν γεύσεις, αρχίζουν τα ανέκδοτα. Για να χορτάσει γέλιο κι η ψυχή. Οι ατόφιοι κρητικοί -αυτή η παλιά ανόθευτη γενιά- έχουν ένα τρόπο να μην υποκρίνονται στην πονηράδα και να μπλέκουν το σεξ και τα πικάντικα αστεία σε κάθε τους τραπέζωμα. Έναν τρόπο, που χωρίς να προσβάλει, φέρνει στο τραπέζι ιστορίες με χήρες και "καλοπαντρεμένες" ή παθήματα "κουζουλών" που σε κάνουν να ξεκαρδίζεσαι στα γέλια. Όχι ανέκδοτα με τον Τοτό και τους φίλους του, αλλά εύθυμες αληθινές ιστορίες από την ζωή των ανθρώπων και του τόπου.
Η Κρητική κουζίνα δεν έχει βαριά μπαχάρια. Έχει όμως πολλά μυρωδικά. Στοχεύει σε όλες τις αισθήσεις, χωρίς να ξεχνά να καλοπιάσει την όσφρηση. Ο δυόσμος, ο βασιλικός κι η αμπερόζα είναι φυτεμένα σε κάθε αυλή και βρίσκονται σε πρώτη ζήτηση για να ριχτούν στο φαγητό. Το ελαιόλαδο είναι η βάση σε κάθε μαγείρεμα. Η ρακή προϋπαντίζει πάντα τους μεζέδες και τα ορεκτικά. Και το κρασί συνοδεύει σαν ιπποτικός σύντροφος όλη την τελετουργία. Όμως το πιο σημαντικό συστατικό της κρητικής διατροφής -αυτό που μάλλον άδικα δεν κατέγραψε η περιβόητη μελέτη των 7 χωρών της δεκαετίας του 60- είναι η συντροφιά. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας θεώρησε ότι το χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας το 'χε η Κρήτη λόγω των φρούτων, των λαχανικών, των οσπρίων και του ελαιολάδου. Σωστό και επιστημονικά τεκμηριωμένο! Αλλά μερικοί επιμένουν πως το κρυφό συστατικό ήταν η παρέα, το γέλιο, η ευθυμία και η φιλοτιμία.
Ο κρητικός δεν τρώει μόνος του. Θέλει να μοιραστεί τα καλούδια του με τους φίλους του. Θέλει να νοιώσει τις καρέκλες στριμωγμένες γύρω από το τραπέζι του και να μοιράσει απλόχερα το κρασί και τα ανέκδοτά του. Και δεν είναι λίγες οι φορές που το γεύμα γίνεται .. δείπνο. Κι αν ο διατροφικός πολιτισμός είναι δείγμα ιστορικών εμπειριών -κι αν η κουζίνα έχει πολιτικές- τότε στο παρελθόν η Κρήτη κατείχε την κουζίνα της .. διπλωματίας. Πλάι στην "αψάδα" του ο κρητικός είχε να αντιπαραβάλει την τελετουργία του κρητικού τραπεζιού. Εκεί κάθιζε Αγάδες και προεστούς και τους έφερνε στα νερά του. Με γεύσεις, με μουσικές, με καλαμπούρια και με κρασί. Εκεί οργάνωνε "κλεψιές" για τα όμορφα κοριτσόπουλα του χωριού. Εκεί συνωμοτούσε κάτω από τα μουστάκια των κατακτητών του. Εκεί "σταύρωνε" βλέμματα και ερωτευόταν. Εκεί αγόραζε και πουλούσε κτήματα. Εκεί στέριωνε σχέσεις ζωής. Όλα γύρω από ένα παραδοσιακό κρητικό συν-τροφικό φαγητό. Όλα "μαζί". Γιατί η κρητική κουζίνα αυτό το αλάτι βάζει: το "μαζί".
Καλή Χρονιά και .. στο χέρι μας είναι και σ' αυτούς τους δύσκολους καιρούς να "συντηρήσουμε" το μυστικό προνόμιο της Κρήτης: το "μαζί"
Μ.Κ.

Η κρητική διατροφή και η έρευνα που την έκανε διάσημη

Ο Μινωικός πολιτισμός, από τους πρώτους της Μεσογείου, μας κληρονόμησε στοιχεία ενός λαού με εκλεπτυσμένη κουλτούρα ακόμα και σε θέματα διατροφής. Οι νωπογραφίες της Κνωσού και οι απεικονίσεις στα βάζα και τα πιθάρια, δηλώνουν ότι το λάδι και το κρασί ήταν τα απαραίτητα στοιχεία της καθημερινής ζωής των μακρινών προγόνων μας. Στο διάβα των αιώνων οι Κρητικοί διατήρησαν αυτές τις διατροφικές συνήθειες, τρώγοντας ότι τους πρόσφερε η γη τους, αποκομίζοντας παράλληλα οφέλη υγείας και μακροζωίας, που έκαναν διεθνώς διάσημο το κρητικό πρότυπο διατροφής.
Τα τελευταία χρόνια η «κρητική δίαιτα» και η υγεία των κατοίκων της Κρήτης πήρε διαστάσεις, έγινε θέμα ερευνών, συζητήσεων, συνεδρίων, έγινε πρωτοσέλιδο σε εφημερίδες και ιατρικά περιοδικά . Όλα άρχισαν ουσιαστικά το 1947, όταν το Ίδρυμα Rokfeler ήρθε στην Κρήτη για να δει σε τι κατάσταση βρίσκονταν οι νησιώτες μετά τον πόλεμο και διαπίστωσε το πολύ καλό επίπεδο της υγείας τους. Οι κρητικοί ήταν κατά 90% υγιέστεροι σε σύγκριση με τον Αμερικάνικο λαό. Αν και ο ιατρικός κόσμος χρειάστηκε πολύ καιρό να κατανοήσει τις συνέπειες αυτών των ευρημάτων, είχε μόλις «σκοντάψει» πάνω στις βασικές αρχές της Κρητικής Διατροφής .
Δέκα χρόνια αργότερα (1957-60) η μελέτη των επτά (7) χωρών την οποία επινόησε και διηύθυνε ο Δρ Ancel Keys , ειδικός καρδιολόγος από τη Μινεσότα έκανε την Κρήτη διάσημη. Μελέτησε 7 διαφορετικές χώρες Ολλανδία, Φιλανδία, Ιαπωνία, Η.Π.Α και τις Μεσογειακές Χώρες: Ιταλία, Γιουγκοσλαβία και Ελλάδα, επιλέγοντας από την χώρα μας ως δειγματοληπτικές περιοχές την Κρήτη και την Κέρκυρα. Από όλες τις ομάδες που παρακολουθήθηκαν οι ομάδες της Ιταλίας και της Γιουγκοσλαβίας παρουσίασαν χαμηλότερη θνησιμότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα σε σχέση με τις ομάδες της Β. Ευρώπης και των Η.Π.Α, αλλά εκείνο το οποίο εξέπληξε ήταν τα αποτελέσματα της ομάδας της Κρήτης, η οποία είχε το χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας, ανεξάρτητα από την αιτία θανάτου.
Το 1991 ο Τομέας Κοινωνικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης ανέλαβε την επανεξέταση των ατόμων που είχαν λάβει μέρος στην έρευνα πριν 31 χρόνια και διαπιστώθηκε ότι στην Κρήτη οι επιζώντες ήταν το 50% της αρχικής ομάδας, ενώ στην Φιλανδία δεν υπήρχαν επιζώντες. Εκείνο το οποίο προσδιόρισε σίγουρα η μελέτη είναι ότι η διατροφή με κεκορεσμένα λιπαρά συνδέεται άμεσα με την θνησιμότητα που οφείλεται σε στεφανιαία νόσο. 
Στη δίαιτα όμως της Κρήτης υπήρχε κάτι το μοναδικό, το οποίο εκείνη την εποχή η ιατρική κοινότητα δεν μπορούσε να προσδιορίσει και προτιμούσε να αποδώσει την προστασία του πληθυσμού περισσότερο στον γενικότερο τρόπο διαβίωσης (έλλειψη στρες, μόλυνση περιβάλλοντος κ.λ.π ) παρά στις διατροφικές συνήθειες. Για να επαληθεύσουν το φαινόμενο αυτό μετέφεραν τις διατροφικές συνήθειες σε άλλο πλαίσιο. Συγκεκριμένα στη Λυών ο Γάλλος γιατρός Σερζ Ρενώ πραγματοποίησε μια καρδιολογική έρευνα σταθμό στα έτη 1988-1993 με δύο ομάδες καρδιοπαθών ασθενών και δύο διαιτολόγια. Το ένα ήταν το διαιτολόγιο που συνιστούσε η Αμερικάνικη Καρδιολογική Εταιρεία και το άλλο, ένα διαιτολόγιο που είχε ως πρότυπο την Κρητική Διατροφή.
Τα κλινικά αποτελέσματα της έρευνας έγραψαν ιστορία. Οι θάνατοι καρδιοπαθών που τρέφονταν με το κρητικό διαιτολόγιο ήταν πολύ λιγότεροι από αυτών που ακολούθησαν το διαιτολόγιο της Αμερικάνικης Καρδιολογικής εταιρείας. Το σπουδαίο συμπέρασμα αυτής της μελέτης ήταν ότι οι διατροφικές συνήθειες επηρεάζουν την καλή εξέλιξη της υγείας άσχετα από τον τρόπο διαβίωσης. Αυτό επιβεβαιώθηκε με έρευνες σε πληθυσμούς μεταναστών των λαών της Μεσογείου σε Αυστραλία και Αμερική. Και οι μελέτες και οι έρευνες συνεχίζονται. Αλλά οι Κρητικοί δεν χρειάζεται να ανατρέξουν σε μελέτες και διαιτητικές συμβουλές . Αρκεί να θυμηθούν το τραπέζι των γονιών και των παππούδων τους . Πολλά άγρια χόρτα, λαχανικά, ελιές, όσπρια, ζυμωτό μαύρο ψωμί, μέλι, κόκκινο κρασί, περιστασιακά κρέας και γαλακτοκομικά. Για επιδόρπιο εποχιακά φρούτα .
                               «ΠΟΣΟ ΛΑΔΙ ΤΡΩΝΕ, ΘΕΕ ΜΟΥ»
Μοναδική λιπαρή ύλη το ελαιόλαδο. Η Κρητική συνήθεια το απαιτεί στο μαγείρεμα, στις σαλάτες ακόμα και πάνω στο ψωμί για πρωινό. Ο ίδιος ο Keys διαπίστωνε έκπληκτος στα συμπεράσματα της μελέτης του: "Πόσο λάδι τρώνε, θεέ μου!" . Τα χρόνια που ακολούθησαν η επιστήμη ανέλυσε επαρκώς τους λόγους για τους οποίους η Κρητική διατροφή διασφαλίζει καλύτερη υγεία. Και εστίασε κυρίως στο λάδι και τις ιδιότητες του: Το ελαιόλαδο αποτελείται κατά 99% από λιπαρά οξέα υπό μορφή τριγλυκεριδίων. Το κυριότερο οξύ είναι το ελαϊκό λιπαρό οξύ ,ενώ σε μικρότερα ποσοστά είναι το λινελαϊκό οξύ και το λινολενικό οξύ.
Εκτός από τα λιπαρά οξέα περιέχονται κι άλλες ουσίες όπως : Τον υδρογονάνθρακα σκουαλένιο, αντιοξειδωτική ουσία, πρόδρομο βιοσύνθεσης στερολών, σε περιεκτικότητα μεγαλύτερη από τα άλλα λάδια φυτικής προέλευσης . Επίσης περιέχει και άλλες αντιοξειδωτικές ουσίες όπως φαινόλες και τοκοφερόλες. Οι τελευταίες δρουν και ως βιταμίνες με την πιο δραστικά βιολογική μορφή την α-τοκοφερόλη ή βιταμίνη - Ε. Ακόμα περιέχει καροτενοειδή όπως: β- καροτένιο, ξανθοφύλλη, λυκοπένιο και στερόλες, κυρίως β- σιτοστερόλη.
Η σύσταση του ελαιολάδου αποτελεί ένα μοναδικό συσχετισμό μονοακορέστων, πολυακορέστων και κεκορεσμένων λιπαρών οξέων, που σε συνδυασμό με τα περιεχόμενα αντιοξειδωτικά προσδίδουν στο ελαιόλαδο μοναδικές ιδιότητες σε σχέση με άλλα έλαια. Έτσι ενώ το ελαιόλαδο περιέχει μικρή ποσότητα πολυακορέστων, σε σύγκριση με άλλα φυτικά έλαια ή τα ιχθυέλαια, περιέχει τα απαραίτητα για την ανάπτυξη και την προαγωγή της υγείας οξέα, όπως είναι το λινελαϊκό Ω-6 και το λινολενικό Ω-3 και μάλιστα σε πολύ καλή αναλογία μεταξύ τους (η αναλογία λινολενικού/λινελαϊκού είναι παρόμοια με αυτή του μητρικού γάλακτος). Τα Ω-3 και Ω-6 είναι απαραίτητα γιατί δεν μπορεί να τα συνθέσει ο οργανισμός και πρέπει να τα πάρει από την τροφή. Μεγάλες ποσότητες από Ω-6 είναι βλαπτικές γιατί είναι ουσίες ευαίσθητες σε οξειδώσεις. Οι οξειδώσεις τις μετατρέπουν σε υπεροξείδια και ελεύθερες ρίζες που είναι επικίνδυνες για τον οργανισμό. Η παραπάνω σύσταση και η παρουσία αντιοξειδωτικών κάνει το ελαιόλαδο ιδιαίτερα ανθεκτικό στις οξειδώσεις, ιδιότητα που δεν έχουν τα σπορέλαια, το οποία συστήνονταν παλιότερα για πρόληψη καρδιαγγειακών προβλημάτων.
Το ελαιόλαδο βρέθηκε ότι επιδρά ευεργετικά στην πρόληψη του εμφράγματος του μυοκαρδίου, γιατί έχει αντιαθηρογόνες και αντιθρομβωτικές ιδιότητες. Οι ευεργετικές ιδιότητες του ελαιολάδου περιλαμβάνουν: τη μείωση της LDL χοληστερόλης και την προστασία της από την οξείδωση, λόγω της μικρής περιεκτικότητας του σε πολυακόρεστα και της παρουσίας αντιοξειδωτικών, (η οξειδωμένη μορφή είναι πιο αθηρογόνος ) και τη διατήρηση ή αύξηση της HDL.  Το ελαιόλαδο δεν είναι ευαίσθητο στην υπεροξείδωση και έτσι προφυλάσσει από κυτταρικές βλάβες και βλάβες των νευρώνων που προκαλούνται από ελεύθερες ρίζες. Μεγάλο πλεονέκτημα της κρητικής δίαιτας ήταν η απουσία trans λιπαρών οξέων. Τα βλαβερά αυτά λιπαρά οξέα στην κρητική δίαιτα δεν περιέχονται ούτε στο 0,1% της ημερήσιας ενέργειας, ενώ στη σύγχρονη ''πλαστική '' διατροφή μας ξεπερνούν το 4%.
                               ΧΟΡΤΑ – ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ – ΚΡΕΑΣ
Στις μελέτες της σύστασης του λιπώδους ιστού των Κρητικών παρουσιάζεται μεγάλη περιεκτικότητα σε α- λινολενικό οξύ που δεν δικαιολογείται από την κατανάλωση ελαιολάδου. Πρόσφατα σχετικά, η Άρτεμις Σιμοπούλου -Ελληνίδα ερευνήτρια στην Αμερική- ανέλυσε χορταρικά που συνηθίζουν να τρώνε στην Κρήτη και ειδικά για τη γλιστρίδα βρήκε ότι περιέχει 150 mg / Kr α- λινολενικού δηλ. 15 φορές πάνω από τα μαρούλια του Εμπορίου.
Όλα τα φυλλώδη λαχανικά, τα όσπρια αλλά και τα αρωματικά φυτά (όπως το μάραθο) είναι πλούσια σε λινολενικό οξύ ,τα αυγά από κότες ελευθέρας βοσκής περιέχουν 20 % περισσότερο λινολενικό από αυτά των πτηνοτροφείων . Το ίδιο ισχύει και για άλλα ζώα ελεύθερης βοσκής. Μια άλλη σπουδαία πηγή λινολενικού οξέος είναι οι ξηροί καρποί και ειδικά τα καρύδια. Η κρητική δίαιτα περιελάμβανε μεγάλες ποσότητες από χόρτα και λαχανικά και κυρίως άγρια χόρτα, τα οποία κατανάλωναν ωμά, σε σαλάτες, σε πίττες και πιτάκια ή μαγειρεμένα με διάφορους τρόπους ακόμα και με κρέας ανάλογα με την εποχή.
Περισσότερα από 80 είδη χόρτων έχει καταγραφεί ότι χρησιμοποιούνται για σαλάτες ή φαγητά στο νησί. Ένα χόρτο με ξεχωριστές ευεργετικές ιδιότητες που χρησιμοποιείται πολύ στις σαλάτες το καλοκαίρι είναι η γλιστρίδα ή αντράκλα που αναφέρθηκε παραπάνω . Συχνή ήταν και η χρήση των οσπρίων, που μαγειρεμένα με το λάδι δίνουν γευστικά φαγητά, έχουν τα συστατικά των λαχανικών και επί πλέον πρωτεΐνες.
Όμως οι Κρητικοί δεν είναι μόνο χορτοφάγοι. Καταναλώνουν κρέας, προϊόντα κρέατος και γαλακτοκομικά αλλά περιστασιακά, ανάλογα με την παραγωγή τους και τις νηστείες. Τα ψάρια ήταν σπουδαία τροφή για τους κατοίκους των παραλίων της Κρήτης, ενώ τα σαλιγκάρια (οι χοχλιοί) μαγειρεμένα με χόρτα, με τραχανά, ή τηγανιτοί είναι αγαπημένο πιάτο του νησιού.
1,5 με 5,5γρ/100γρ. Ω-3 λιπαρών οξέων περιέχονται στα ψάρια ανάλογα με το είδος και περισσότερο από 0,25 γρ./100γρ. στα σαλιγκάρια , (Έρευνα του Πανεπιστημίου Κρήτης).
Καθημερινή είναι ακόμη η κατανάλωση ψωμιού, ενώ από το κρητικό τραπέζι δεν έλειπε ποτέ και το μπουκάλι με το κόκκινο κρασί. Το κόκκινο κρασί περιέχει πολυφαινόλες οι οποίες δεν υπάρχουν στα άλλα αλκοολούχα ποτά και μόνο μερικές από αυτές στο λευκό κρασί. Οι πολυφαινόλες του κόκκινου κρασιού εξηγούν το λεγόμενο "Γαλλικό παράδοξο". Οι Γάλλοι ακολουθούν δίαιτα υψηλή σε λιπαρά αλλά έχουν χαμηλό ποσοστό ασθενειών της καρδιάς. Οι πολυφαινόλες αυτές, όπως είπαμε και στο ελαιόλαδο, προστατεύουν την LDL χοληστερόλη από την οξείδωση.
Το έτος 2000 στο Λονδίνο το Βασιλικό Ιατρικό Κολέγιο διοργάνωσε το Παγκόσμιο Συνέδριο Μεσογειακής Διατροφής. Επιστήμονες απ' όλο τον κόσμο συγκεντρώθηκαν για να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι η παραδοσιακή διατροφή των λαών της Μεσογείου είναι το μυστικό για την καλή ποιότητα ζωής.
Το περιοδικό TIME στην έκδοση της 19ης Ιουλίου 1999 είχε δημοσίευσει μια πρωτοσέλιδη Ιστορία για τους "νέους" δρόμους της υγείας, όπου ενθάρρυνε τη χρήση του ελαιολάδου. Το ίδιο περιοδικό στις 8-1-2001 ανέφερε ότι οι Έλληνες συνεχίζουν να συγκαταλέγονται στους πίνακες μακροζωίας με το χαμηλότερο ποσοστό άνοιας σε άτομα μεγαλύτερα των 65 χρόνων. Τον Απρίλιο του 1997 το μεγαλύτερο επιστημονικό καρδιολογικό περιοδικό της Γαλλίας ( Cardiology Pratigue ) έκανε αφιέρωμα στην Κρητική Διατροφή με τίτλο «Λάδι, Ελιά και Πρόληψη». 

Tags

Ένας φανατικός φίλος της Κρήτης από την Τουρκία - Πλούσια η συλλογή του από φωτογραφίες στο facebook

ΗΡΑΚΛΕΙΟ 16.01.14 09:28

Photo Gallery Κάντε κλίκ

Επιμέλεια: Ελίνα Φαρσάρη

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Κρήτη, και πιο συγκεκριμένα της περιόδου της οθωμανικής κυριαρχίας, δείχνει Τούρκος χρήστης του facebook, που το τελευταίο χρονικό διάστημα έχει αναρτήσει στον προσωπικό του λογαριασμό πλήθος παλαιών φωτογραφιών του  Ηρακλείου αλλά και άλλων περιοχών της Κρήτης.
Κτίρια, χαρακτηριστικές φυσιογνωμίες του παρελθόντος, ακόμη και παλαιοί λυράρηδες συνθέτουν το άλμπουμ που έχει δημιουργήσει στον προσωπικό του λογαριασμό. Αναγνώστης του Irakliolive, τυχαία έπεσε πάνω στις εντυπωσιακές φωτογραφίες του Τούρκου που καθώς φαίνεται πρόκειται μάλλον για επιστήμονα που ασχολείται με ιστορικές έρευνες, χωρίς να αποκλείεται το ενδεχόμενο να αναζητά το οικογενειακό παρελθόν του στα σοκάκια του τουρκοκρατούμενου Χάνδακα.
Είναι γεγονός πάντως ότι επιδεικνύει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Κρήτη, το παρελθόν της οποίας αναζητά και σε κρητικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο, αλλιεύοντας φωτογραφίες, χωρίς συγκεκριμένη θεματολογία, αρκεί να προέρχονται ... από την Κρήτη.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και τα σχόλια των διαδικτυακών "φίλων" του, που ζητούν πληροφορίες για τις περιοχές και τα κτίρια που εικονίζονται και κάποιοι απ' αυτούς αναρωτιούνται "πως να μοιάζουν σήμερα".
Μάλιστα μία από τις σχολιάστριες αναφέρει με νοσταλγία "στην Kandiye (σ.σ. όπως λέγεται στα τούρκικα το Ηράκλειο, από το βενετσιάνικο Candia), ο παππούς μου ήταν μουλάς".
Στις ίδιες αναρτήσεις δεν λείπουν τα likes και οι διευκρινίσεις από κρητικούς χρήστες του facebook.
Δείτε παρακάτω, μερικές από τις φωτογραφίες που έχει αναρτήσει ο Τούρκος φίλος της Κρήτης...

Η συγκεκριμένη φωτογραφία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Αν την παρατηρήσει κανείς με προσοχή, εύκολα αναγνωρίζει το κτίριο της ... αιρετής Περιφέρειας Κρήτης στην Πλατεία Ελευθερίας. Το οικοδόμημα που εκτείνεται από την Περιφέρεια μέχρι και τις πρώην εγκαταστάσεις της Αστυνομικής Διεύθυνσης Ηρακλείου, κάποτε ήταν ενιαίο. Το κτίριο αυτό στην εποχή της ενετοκρατίας φιλοξενούσε τους Στρατώνες του Αγίου Γεωργίου, που ονομάστηκαν έτσι από την ομώνυμη πύλη Αγίου Γεωργίου ή Λαζαρέτο και μπορούσε να φιλοξενήσει μέχρι και 700 στρατιώτες. Στη συνέχεια την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας οι Τούρκοι οικοδόμησαν στην ίδια θέση το κτίριο που βλέπετε στη φωτογραφία, που επίσης χρησιμοποιήθηκε για στρατώνας. Η κεντρική πύλη του, είχε αποσπαστεί από το Λατινικό Μοναστήρι των Φραγκισκανών, το οποίο είχε μετατραπεί σε τζαμί και είχε τοποθετηθεί στο στρατώνα. Σήμερα η μαρμάρινη αυτή πύλη αποτελεί την κεντρική είσοδο του Δικαστικού Μεγάρου. Για την ιστορία, η Μονή του Αγίου Φραγκίσκου βρισκόταν στο σημείο όπου σήμερα είναι το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Η περίτεχνη πύλη του αποτελούσε δώρο του βενετοκρητικού Πάπα Αλεξάνδρου Ε΄ προς το μοναστήρι του τάγματος των Φραγκισκανών, όπου και ο ίδιος είχε περάσει μέρος των νεανικών του χρόνων, ως τρόφιμος της μονής. 






ΠΗΓΗ: για τις ιστορικές πληροφορίες Στέργιος Σπανάκης "Κρήτη, Τουρισμός - Ιστορία - Αρχαιολογία"

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος: “Η Βάπτιση του Χριστού”
από το http://www.ibiblio.org/wm/paint/auth/greco/

Το σχήμα που προτιμούσε ο ζωγράφος για τις μεγάλες θρησκευτικές συνθέσεις ήταν το παραλληλόγραμμο στο οποίο το ύψος ήταν υπερδιπλάσιο της βάσης. Αυτή η αναλογία αναδεικνύει την καθετότητα των μορφών και διαρρυθμίζει τη σκηνή σε δύο επάλληλα επίπεδα. Στο κατώτερο τμήμα οι μορφές είναι πιο σωματώδεις, ενώ στο ανώτερο ο χώρος προορίζεται για τις θεϊκές αποκαλύψεις και τους χορούς των αγγέλων…
από το βιβλίο “ΜΑΔΡΙΤΗ – ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΡΑΔΟ”
ELECTA – ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος: “Η εκδίωξη των εμπόρων από τον ναό”
από το http://www.aug.edu/augusta/iconography/webmuseum/cleanseTemple_elGreco_1600.html

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές αυτού του θέματος, τέσσερις από τις οποίες είναι καταχωρημένες στον κατάλογο με τα περιουσιακά στοιχεία του ζωγράφου. Το ευαγγελικό επεισόδιο απεικονίζεται ως προαναγγελία της Έσχατης Κρίσης.  Ο Χριστός, με μια αποφασιστική χειρονομία, χωρίζει τους κολασμένους στα αριστερά από τους εκλεκτούς στα δεξιά. Ο διαχωρισμός τονίζεται από την παλαδιανή αρχιτεκτονική του βάθους. Μπροστά από το τόξο τοποθετείται ο Χριστός, ενώ τα δυο ανάγλυφα ανάμεσα στους κίονες αντιστοιχούν στις δύο πλευρές της σύνθεσης: Στα αριστερά η εκδίωξη του Αδάμ και της Εύας από τον Παράδεισο απηχεί τη βίαιη χειρονομία του Χριστού που κρατάει το μαστίγιο. Στα δεξιά, η Θυσία του Ισαάκ προοιωνίζει το θεϊκό μαρτύριο.  Η επιμήκυνση των μορφών, οι συστροφές των σωμάτων, η εκφραστική ένταση και οι έκδηλες βενετσιάνικες επιδράσεις αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία της περιόδου της ωριμότητας του Γκρέκο…
από το βιβλίο «ΛΟΝΔΙΝΟ – ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ»
ELECTA – ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος: “Ο Χριστός κουβαλάει το σταυρό”
από το http://idlespeculations-terryprest.blogspot.com/2007/03/el-greco-christ-carrying-cross.html

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος: “Ο διαμερισμός των ιματίων του Χριστού”
από το http://en.wikipedia.org/wiki/El_Greco

Ανάμεσα στα Πάθη του Χριστού, ο διαμερισμός των ιματίων είναι ένα από τα πιο απωθητικά συμβάντα. Ο Γκρέκο προβάλλει την αντίθεση του βασιλικού μεγαλείου του Χριστού και της ευγενούς συμπεριφοράς του με το πλήθος των άξεστων στρατιωτών. Μέσα στον πορφυρό μανδύα του, ο Χριστός στέκει απομονωμένος στο μέσο του πίνακα. Προπηλακίζεται από τον επιθετικό στρατιώτη με το μαυροπράσινο ρούχο. Δίπλα βρίσκεται ο ιππότης με την γκρι-μπλε αδιαπέραστη πανοπλία σύμβολο της πολεμικής, γήινης εξουσίας. Στην πανοπλία αυτού του υποκριτή, αδρανούς και αδιάφορου ιππότη η αντανάκλαση από τον πορφυρό μανδύα του Χριστού δημιουργεί ένα δραματικό βιολέ χρώμα.
απόσπασμα από ανάλυση της καθηγήτριας Π. Γαλανοπούλου
αντιγραφή από το http://protolm.blogspot.com/

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος “Η Ανάσταση”
από το http://www.metmuseum.org/special/El_Greco/4.l.htm