ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ.

Τα Γραμματόσημα της Κρήτης

Δημοσιεύτηκε την 22-05-2014 / 06:39

Όπως είναι γνωστό, την Κρήτη κατείχε η Οθωμανική Αυτοκρα­τορία από το έτος 1669 και κατά συνέπεια την έκδοση και κυκλο­φορία των πρώτων γραμματοσή­μων της από το 1862 μέχρι το 1898 ήταν φυσικό να είχαν ανα­λάβει τα τουρκικά ταχυδρομεία που λειτουργούσαν στο νησί και να κυκλοφορούν σε αυτά οι διά­φορες εκδόσεις και σειρές γραμ­ματοσήμων της Τουρκικής Ταχυ­δρομικής Υπηρεσίας κατά το εν λόγω χρονικό διάστημα.

Τα γραμματόσημα αυτά θεωρούνται κρητικά εφόσον φέρουν σφραγί­δες τουρκικών ταχυδρομείων Κρήτης.

Τα γραμμα­τόσημα της δεύτερης σειράς. Το 1904, λόγω εξάντλησης της πρώ­της σειράς η Κρητική Πολιτεία παράγγειλε και εκτύπωσε, πάλι στο Λονδίνο, νέα σειρά.

Μέχρι τη σύσταση του νέου κρητικού κράτους, της Κρητικής Πολιτείας, και για μια σύντομη περίοδο (1898-1899) η Κρήτη δι­οικείται από τις ξένες εγγυή­τριες Μεγάλες Δυνάμεις (Γαλλία, Αγγλία, Ρωσία, Ιταλία) και μετά το διορισμό του πρίγκιπα Γεωργίου της Ελλάδας ως υπάτου Αρμοστή Κρήτης, άρχισαν να οργανώνο­νται οι θεσμοί και οι υπηρεσίες της Κρητικής Πολιτείας, όπως ο­νομάστηκε το αυτόνομο κράτος της Κρήτης.

Με το διάταγμα της 17/4/1899 ο ύπατος Αρμοστής διόρισε πέντε συμβούλους (υπουργούς). Το υ­πουργείο Συγκοινωνίας και Δη­μόσιας Ασφάλειας είχε αρμοδιό­τητα για τη σύσταση ανωτέρας διεύθυνσης και για την επίβλεψη των ταχυδρομείων και τηλέγρα­φων διορίστηκε σύμβουλος ο Χουσεϊν Γενιτσαράκης.

Πρώτη σειρά

Στη συνέχεια, με τα ανάλογα διατάγματα, εγκυκλίους, κ.λπ., υ­λοποιείται η οργάνωση και λει­τουργία της Ταχυδρομικής Υπη­ρεσίας της Κρητικής Πολιτείας και την 1η Μαρτίου 1900 κυκλο­φορεί η πρώτη σειρά των κρητι­κών γραμματοσήμων. Με το διά­ταγμα της 18ης Δεκεμβρίου 1899 της Κρητικής Πολιτείας αποφα­σίζεται και καθορίζεται η έκδοση των γραμματοσήμων της πρώτης σειράς.

Οι παραστάσεις των γραμματο­σήμων είναι παρμένες από την κρητική μυθολογία και ιστορία, η έμπνευση δε και ο σχεδιασμός α­νήκουν στον νομισματολόγο Ι. Σβορώνο. Εκτυπώθηκαν με τη χαλκογραφική μέθοδο στο εργο­στάσιο Bradbury Wilkinson & Co Ι ΤΟ του Λονδίνου, στο ίδιο εργο­στάσιο κατασκευάστηκαν και ό­λες οι μετέπειτα σειρές γραμματοσήμων της Κρητικής Πολιτεί­ας, όπως και η πανομοιότυπος σειρά των χαρτοσήμων στις ίδιες 9 κλάσεις, η οποία εκτυπώθηκε, προς διάκριση, σε κίτρινο χρωμα­τισμό.

Τα γραμματόσημα, όπως και οι άλλες σειρές, εκτυπώθηκαν σε φύλλα των 100 τεμαχίων και με οδόντωση στους καθορισμένους διά του σχετικού διατάγματος τύπους, χρωματισμούς, διαστά­σεις κ.λπ.

Η πρώτη σειρά γραμματοσή­μων της Κρητικής Πολιτείας πε­ριλαμβάνει τους παρακάτω τύ­πους, όπως καθορίζονται στην ε­γκύκλιο της 18ης Δεκεμβρίου 1899:

1) 1 λεπτό, χρώματος καφέ σο­κολατί απεικονίζει τον Ερμή, αγ­γελιοφόρο των θεών, από αρχαίο δίδραχμο νόμισμα της Κρητικής αρχαίας πόλης Σύβριτα, τα νομίσματα της οποίας ήταν ονομαστά για την ωραιότητά τους. Στο νό­μισμα αυτό παριστάνεται ο θεός Ερμής να σκύβει για να δέσει το πέδιλο του δεξιού ποδιού, το οποίο στηρίζει πάνω σε ένα βράχο. Πίσω στο κεφάλι κρέμεται ο πέ­τασος, ενώ το κηρύκειο του το έχει αφήσει πάνω στο βράχο για να το πάρει μόλις θα δέσει το πέδιλό του. Και συμπληρώνει ο Σβο­ρώνος: «Είναι δυνατόν να φαντα­σθεί κανείς ωραιότερο και προ­σφιλέστερο έμβλημα προκειμέ­νου να δηλωθεί η έννοια της διεθνούς ταχυδρομικής υπηρε­σίας?».

2) 5 λεπτά, χρώματος πράσινου και απεικονίζει την κεφαλή της θεάς Ηρας. Η παράσταση είναι α­ντιγραφή από αργυρό δίδραχμο νόμισμα της Κνωσού, αρίστης πραξιτελείου τεχνοτροπίας, και απεικονίζει την θεά Ηρα, σύζυγο του Δία, η οποία ελατρεύετο στην Κνωσό.

3) 10 λεπτά, χρώματος κόκκι­νου και απεικονίζει την προτομή του Γεωργίου, υπάτου Αρμοστή της Κρήτης. Παράλληλα με τους νομισματικούς τύπους των γραμματοσήμων της παρούσης σει­ράς οι Κρητικοί θέλησαν να τιμή­σουν τον ευρισκόμενο επικεφα­λής της νεαράς πολιτείας, τον Πρίγκιπα Γεώργιο της Ελλάδας, ο οποίος αποτελούσε και τον αρ­ραβώνα μιας πιθανής ένωσης με τη μητέρα Ελλάδα.

4) 20 λεπτά, χρώματος πορτο­καλί που απεικονίζει την κεφαλή της θεάς Ηρας.

5) 25 λεπτά, χρώματος μπλε και απεικονίζει την προτομή του Γε­ωργίου, υπάτου Αρμοστή.

6) 50 λεπτά, χρώματος λιλά βα­θύ που απεικονίζει τον Ερμή.

7) 1 δραχμή, χρώματος βιολέ ινδικό από αντιγραφή ωραιότα­του νομίσματος της αρχαίας Φαι­στού, απεικονίζεται σε αυτό ο μυθικός χάλκινος φτερωτός γί­γαντας της κρητικής μυθολογίας Τάλως. Ο Τάλως ήταν, κατά τη μυθολογία, φύλακας των νόμων του βασιλέα Μίνωα, καταπληκτι­κά ταχύς και έκανε τον γύρο της Κρήτης τρεις φορές την ημέρα για να την προστατεύσει από τους εχθρούς της.

8) 2 δραχμές, χρώματος καφέ που παριστάνει τον βασιλιά Μί­νωα στο θρόνο του, που συμβο­λίζει την ευνομία, τη δικαιοσύνη και την ελευθερία.

9) 5 δραχμές χρώματος πράσι­νου και μαύρου, ο τύπος αυτός είναι αντιγραφή του χαράκτη των γραμματοσήμων από τα γνωστά αγγλικά νομίσματα (χρυσή λίρα), τα οποία παριστάνουν τον Αγιο Γεώργιο έφιππο να φονεύει το δράκο. Η επιλογή αυτή των Κρη­τικών ήταν πάρα πολύ σωστή κα­θώς μόλις είχαν απελευθερωθεί και ως ορθόδοξοι Χριστιανοί τι­μούσαν ιδιαιτέρως τους ήρωες εκείνους της χριστιανικής τους πίστης, οι οποίοι διακρίθηκαν για την απελευθέρωση των καταπιε­ζόμενων λαών.

Σύμφωνα με το διάταγμα της 18ης Δεκεμβρίου 1899, σε μια ποσότητα των 5 μεγαλύτερων κλάσεων των γραμματοσήμων της πρώτης σειράς, ταυτόχρονα με την εκτύπωση επισημάνθηκε στο Λονδίνο και η λέξη «ΠΡΟΣΩΡΙΝΟΝ», η οποία τέθηκε οριζόντια με κόκκινο μελάνι και μικρά κεφαλαία γράμματα στο κάτω μέρος της εικόνας.

Αργότερα, κατόπιν παραγγε­λίας της Κρητικής Πολιτείας, έγι­νε σε άλλη ποσότητα των αυτών 5 κλάσεων με την ίδια επισήμαν­ση αλλά με μαύρο χρώμα. Οι πα­ραπάνω επισημάνσεις επιβλήθη­καν από νομισματικούς λόγους και ανάγκες.

Κατά την έναρξη της λειτουρ­γίας της ταχυδρομικής υπηρε­σίας, την 1η Μαρτίου 1900 (13 Μαρτίου με το νέο ημερολόγιο), κυκλοφόρησαν τα γραμματόση­μα των μικρών κλάσεων 1, 5, 10, 20 λεπτών και τα γραμματόσημα που έφεραν την κόκκινη επισή­μανση «ΠΡΟΣΩΡΙΝΟΝ» δηλαδή 25, 50 λεπτών και 1, 2, 5 δραχ­μών. Παράλληλα πωλούνταν από τα ταχυδρομικά γραφεία και από τις διάφορες οικονομικές υπηρε­σίες σαν χαρτόσημα τα αντίστοι­χα μεγαλύτερων αξιών, χωρίς την επισήμανση στην ονομαστι­κή τους αξία.

Ο διευθυντής και το προσωπι­κό του ταχυδρομικού γραφείου Ηρακλείου είχαν την έμπνευση να εκδώσουν ειδική αναμνηστική κάρτα για την έναρξη της Κρητι­κής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας. Στην κάρτα αυτή ετέθησαν γραμ­ματόσημα μικρών αξιών και σε σπάνιες περιπτώσεις μεγάλων α­ξιών και σφραγίσθηκαν με το τα­χυδρομικό σήμαντρο του εν λό­γω γραφείου και με ημερομηνία 1 Μαρτίου 1900. Το ίδιο έτος απο­φασίστηκε η παραγγελία στο Λονδίνο, νέας ποσότητας γραμ­ματοσήμων των 1,20 και 50 λε­πτών της πρώτης σειράς προς κάλυψη ταχυδρομικών αναγκών αλλά με διαφορετικούς χρωματι­σμούς, πορτοκαλί και θαλασσί α­ντίστοιχα, ενώ για το 1 λεπτό λα­δοκίτρινο. Επίσης, εξαιτίας της εξάντλησης των 5 λεπτών λόγω της χρήσης σε ευχετήρια, ειδο­ποιητήρια, κ.λπ. εντός πόλεως, μετετράπησαν σε 5 λεπτά τα 20 λεπτά (χρώματος πορτοκαλί) από ανατύπωση.

Λόγω εξαντλήσεως των γραμ­ματοσήμων της πρώτης σειράς του 1900, η Κρητική Πολιτεία πα­ρήγγειλε και εκτύπωσε το 1904 στο εργοστάσιο Bradbury WiIkin­son & CO Ltd του Λονδίνου νέα σειρά γραμματοσήμων.

Η σειρά κυκλοφόρησε το 1905 και αποτελείται από 9 αξίες:

1) 2 λεπτά χρώματος βιολέ με παράσταση από μινωική σφραγί­δα της Κνωσσού, η οποία παρι­στάνει τη θεά ’ρτεμη να τοξεύει μεταξύ δύο λιονταριών.

2) 5 λεπτά χρώματος πράσινου με παράσταση από δίδραχμο νό­μισμα της Γόρτυνας να παριστά­νει την Βριτομάρτη καθισμένη σε πλάτανο.

3) 1 Ο λεπτά χρώματος κόκκινου με παράσταση την προτομή του Γεωργίου, υπάτου Αρμοστή.

4) 20 λεπτά χρώματος μπλε - πρασίνου από δίδραχμο νόμισμα της Κυδωνίας, να θηλάζει ο Δίας ως βρέφος από μια σκύλα.

5) 25 λεπτά χρώματος θαλασσί με παράσταση από δίδραχμο νό­μισμα της Ιτάνου (Σητείας) να παριστάνει τον Ποσειδώνα σε μορφή Τρίτωνα να κρατά την τρί­αινα και να ανακατεύει τη θά­λασσα.

6) 50 λεπτά χρώματος καφέ, με παράσταση από νόμισμα της Κνωσού να παριστάνει το κεφά­λι της Αριάδνης εντός μαιανδρο­φόρου κύκλου (λαβύρινθο).

7) 1 δραχμή με χρώμα καρμινό­χρωμα και καφέ, με παράσταση από δίδραχμο νόμισμα της Γόρ­τυνας να παριστάνει την αρπαγή της Ευρώπης από το Δία μεταμορφωμένο σε ταύρο από την Φοινίκη στην Κρήτη.

8) 3 δραχμές χρώματος πορτο­καλί και μαύρου να παριστάνει τα ερείπια του ανακτόρου της Κνωσού.

9) 5 δραχμές χρώματος λαδί και μαύρου, το καλλιτεχνικό αυ­τό γραμματόσημο παριστάνει την ιστορική μονή του Αρκαδίου, διάσημη από την ιστορία των Κρητικών επαναστάσεων και την ανατίναξή της το 1866 από τους Τούρκους.

Κατόπιν ειδικής παραγγελίας της κρητικής κυβερνήσεως, ε­κτυπώθηκαν αναμνηστικές καρ­τέλες με τα ίδια στοιχεία των γραμματοσήμων της νέας σειράς στους ίδιους χρωματισμούς και στο ίδιο τυπογραφείο του Λονδί­νου. Αυτές περιλάμβαναν ολό­κληρη τη σειρά σε ένα ωραιότατο πλαίσιο, με επεξηγήσεις στο κά­θε γραμματόσημο σε Ελληνική και Γαλλική γλώσσα.

Οι καρτέλες αυτές προσφέρ­θηκαν ως δώρο στους εκπροσώ­πους των Μεγάλων Δυνάμεων, στο περιβάλλον του Αρμοστή, στους βουλευτές και υπουργούς εντός και εκτός Κρήτης. Εστάλη­σαν επίσης σε εφημερίδες, πε­ριοδικά κ.λπ. προς διαφήμιση της νέας σειράς.

Της Θερίσου

Χειροποίητη Έκδο­ση Επαναστατών Θερί­σου. Κυκλοφόρησε την 1η Σεπτεμβρίου 1905

Τα γραμματόσημα της Θερίσου αποτελούν μια ξεχωριστή κατη­γορία των κρητικών γραμματο­σήμων που κυκλοφόρησαν σε το­πικό επίπεδο (Νομός Χανίων) και για μικρό χρονικό διάστημα. Ο ύ­πατος Αρμοστής και οι περί αυ­τόν Κρητικοί ήλθαν σε ρήξη με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και με τους περί αυτόν καλούμενους Ενωτικούς, οι οποίοι ήταν υπέρ της άμεσης ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Εξαιτίας αυτής της κατάστασης εξερράγη το κί­νημα του Θερίσου. Η ονομασία είναι από το ομώνυμο χωριό που ήταν η έδρα της επανάστασης. Η έκδοση των γραμματοσήμων αποφασίστηκε από την Επαναστα­τική Συνέλευση που έγινε στο Θέρισο με επικεφαλής τον Ελευ­θέριο Βενιζέλο στις 14.3.1905. Σκοπός της Επαναστατικής Συνέλευσης ήταν η άμεση ένωση τηςΚρήτης με την Ελλάδα.

Με σχετικό ψήφισμα της Συνέ­λευσης έγινε σύσταση και ειδι­κού ταχυδρομείου στους χώρους που ήλεγχαν οι επαναστάτες.

Με τη σύσταση του ταχυδρο­μείου αποφασίστηκε και η κυκλο­φορία της πρώτης χειροποίητης έκδοσης γραμματοσήμων. Στην αρχή σχεδιάστηκαν 3 αξίες που είχαν τον χάρτη της Κρήτης, τε­λικά όμως δεν εγκρίθηκαν και κατά συνέπεια δεν κυκλοφόρη­σαν. Αμέσως μετά ο χάρτης της Κρήτης αντικαταστάθηκε με τη Νίκη του Παιωνίου και κυκλοφό­ρησαν 5 κλάσεις γραμματοσή­μων.

Η επανάσταση συνεχιζόταν και τα αποθέματα των γραμματοσή­μων της πρώτης σειράς άρχιζαν να εξαντλούνται Για την προβο­λή και ενίσχυση του αγώνα απο­φασίστηκε η έκδοση δευτέρας σειράς γραμματοσήμων, η οποία κυκλοφόρησε την 5η Οκτωβρίου 1905. Τα γραμματόσημα τυπώθη­καν στο λιθογραφείο Grundmann & StangeI στην Αθήνα και μεγάλο μέρος των γραμματοσήμων που εκδόθηκαν δεν χρησιμοποιήθη­κε, γιατί η επανάσταση επικράτη­σε σε μικρό χρονικό διάστημα.

Τα γραμματόσημα των κλάσε­ων 5, 10, 20 και 50 λεπτών έφε­ραν παράσταση της Κρήτης δού­λης, οι δε κλάσεις μίας και 2 δραχμών την προσωπογραφία του βασιλιά των Ελλήνων, Γεωρ­γιου Α'.

Το 1906, με την αποχώρηση του πρίγκιπα Γεωργίου από την Κρήτη, διορίστηκε ύπατος Αρμο­στής σε αυτή ο Αλέξανδρος Ζαΐμης, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του στις 18 Σεπτεμβρί­ου 1906.

Με διάταγμα του νέου Αρμο­στή αποφασίστηκε η έκδοση 3 νέων αναμνηστικών γραμματο­σήμων:

1) 10 λεπτά, χρώματος καρμι­νόχρωμου με παράσταση τον Ερμή του Πραξιτέλη.

2) 25 λεπτά, χρώματος μπλε και μαύρου με παράσταση τον Αλέ­ξανδρο Ζαΐμη.

3) 1 δραχμή, χρώματος πράσι­νου και μαύρου με παράσταση της αποβίβασης του πρίγκιπα Γε­ωργίου στη Σούδα και της υπο­δοχής του από τους ναυάρχους των 4 Μεγάλων Δυνάμεων την 9η Δεκεμβρίου 1898.

Κατά τον μήνα Σεπτέμβριο του 1908, το Κρητικό ενωτικό Ζήτημα έλαβε ευνοϊκή τροπή. Με το κή­ρυγμα της Ένωσης 24 Σεπτεμβρί­ου 1908 η Κρήτη ουσιαστικά ενώ­θηκε με την Ελλάδα. Η Κρήτη έ­παψε να κυβερνάται από Αρμο­στή και απέκτησε κυβέρνηση που η εκλογή της έγινε από τον κρητικό λαό.

Η κρητική κυβέρνηση, με το διάταγμα 4/26.9.1908 που δημο­σιεύθηκε στο παράρτημα της ε­φημερίδας της Κυβέρνησης (ό­πως μετονομάστηκε η επίσημη ε­φημερίδα της Κρητικής Πολιτεί­ας), καθορίζει ότι τα γραμματό­σημα θα φέρουν ως επισήμανση τη λέξη ΕΛΛΑΣ.

Είναι γνωστό ότι ο θεσμός των ταχυδρομικών ταμιευτηρίων κα­θιερώθηκε για πρώτη φορά στην Κρητική Πολιτεία. Ο σχετικός νό­μος 265 της 10ης Δεκεμβρίου 1900 ορίζει ότι σε ειδικά δελτία που μοίραζαν δωρεάν τα κρητικά ταχυδρομεία επικολλούνταν στα ανάλογα τετραγωνίδια, γραμμα­τόσημα των 5 ή 10 λεπτών μέχρι να συμπληρωθεί το ποσό της 1 δραχμής. Τα δελτία αυτά, συ­μπληρωμένα, σφραγίζονταν με ειδική σφραγίδα και μεταφέρο­νταν στο βιβλιάριο καταθέσεων του μικροαποταμιευτή.

Τα Ελληνικά Ταχυδρομεία εξέ­δωσαν τη 1η Δεκεμβρίου 1913 αναμνηστικό γραμματόσημο των 25 λεπτών για την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα με παρά­σταση την έπαρση της ελληνικής σημαίας στον κόλπο της Σούδας (1.5.1913). Η εκτύπωση έγινε στο γνωστό τυπογραφείο του Λονδί­νου Bradbury WiIkinson & Co Ltd.

---

---

Βιβλιογραφία: Σπ. Μαρκεζίνη - Ιστο­ρία της Ελλάδας

Ν. Ζερβογιάννη - Τα γραμματόσημα της Κρήτης.

Ορ. Βλαστού - Κατάλογος Γραμματο­σημων

Φιλοτελικός Ερμής Ε.π.Ε. - Κατάλογος Γραμματοσήμων

Κείμενο του Ανδρέα Μητάκη

Προέδρου της Φιλοτελικής Εταιρείας Ηρακλείου

cretainfo.net