Μόνο στην Κρήτη διατηρήθηκαν όλες οι ελληνικές γραφές

Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Οι Κρήτες μπορεί να είναι υπερήφανοι γιατί στον τόπο τους διατηρήθηκαν όλες οι μορφές ελληνικής γραφής από την 3η χιλιετία π.Χ. μέχρι τα ελληνιστικά χρόνια. Είναι η μόνη περιοχή της Ελλάδας στην οποία συμβαίνει αυτό αποδεδειγμένα και τεκμηριωμένα, σύμφωνα με τον πρώην διευθυντή του Επιγραφικού Μουσείου Χαράλαμπο Κριτζά.

Επιγραφή της Γόρτυνας γραμμένη βουστροφηδόν σε δωρική διάλεκτο «Στην Κρήτη έχουμε γραφές με ιδεογράμματα και εικονογράμματα πάνω σε σφραγιδόλιθους που χρονολογούνται στο τέλος της 3ης χιλιετίας π.Χ.» μας είπε ο κ. Κριτζάς, μετά την ομιλία του στο πλαίσιο των μαθημάτων της Αρχαιολογικής Εταιρείας που είναι αφιερωμένα στην Κρήτη, καθώς φέτος συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους.
Η αφήγηση του κ. Κριτζά ακολουθεί την εξέλιξη της ελληνικής γραφής, κάνοντας την πρώτη στάση στη λεγόμενη ιερογλυφική γραφή, η οποία είναι, όπως ο ίδιος επισημαίνει, μια συστηματικότερη μορφή γραφής, με κύριο παράδειγμα το Δίσκο της Φαιστού, που κρατάει ώς σήμερα το μυστήριό του, καθώς δεν μπορεί ακόμη να διαβαστεί. Τα τελευταία δείγματα της ιερογλυφικής γραφής φθάνουν ώς το 1500 π.Χ.
«Ηδη όμως από το 1800 περίπου πρωτοεμφανίστηκε η Γραμμική Α, η οποία απέδιδε περισσότερα σύμβολα και για ένα διάστημα συνυπήρχε με τα ιερογλυφικά. Η Γραμμική Α παρέμεινε σε χρήση μέχρι το 1450 και ένα τουλάχιστον δείγμα της σώζεται σε ένα ειδώλιο με γραπτή επιγραφή που χρονολογείται στα 1375 π.Χ.».
Ο δίσκος της Φαιστού Ποια όμως ήταν η γλώσσα στη Γραμμική Α; «Είναι η μινωική που δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί και η μετεξέλιξη της Γραμμικής Α είναι η Γραμμική Β που σχετίζεται με τη μυκηναϊκή παρουσία στην Κρήτη. Τα παλαιότερα δείγματά της έχουν βρεθεί στην Κνωσό και χρονολογούνται στα 1470-1400 π.Χ. και τα νεότερα στην αρχαία Κυδωνία (σημερινά Χανιά), 1250-1200 π.Χ. Η Γραμμική Β αποκρυπτογραφήθηκε το 1952 και είδαμε με ευχάριστη έκπληξη ότι η γλώσσα που κατέγραφε ήταν η ελληνική σε μια πρώιμη μορφή της.
Επομένως η Κρήτη, που ώς τότε είχε μια δική της γλώσσα προελληνική, έκτοτε έγινε κατά κύριο λόγο ελληνόφωνη περιοχή. Εμειναν όμως θύλακοι μέσα στο νησί κυρίως σε ακραίες περιοχές της ανατολικής Κρήτης, την Πραισό και Δρήρο και ενδεχομένως στην κεντρική Κρήτη την περιοχή των Αρκάδων. Εκεί οι θύλακοι φαίνεται ότι διατήρησαν την παλιά γλώσσα των Μινωιτών για τη μεταξύ τους συνεννόηση και παρέμειναν πιθανότατα μέχρι τον 3ο αι. π.Χ. δίγλωσσοι.
Οι αρχαίες πηγές από τον Ομηρο και την Οδύσσεια τους αναφέρουν ως Ετεόκρητες γηγενείς και γνήσιους Κρήτες. Εχουν σωθεί περί τις δέκα επιγραφές γραμμένες με ελληνικούς χαρακτήρες, αλλά σε μια κατανοητή γλώσσα. Ετσι, συμπεραίνουν οι επιστήμονες ότι είναι η μινωική που διεσώθη στο στόμα των γηγενών κατοίκων».
Είναι δηλαδή σαν τα καραμανλήδικα; ρωτάμε τον κ. Κριτζά.
«Ακριβώς, σωστή η παρατήρησή σας. Είναι σαν την καραμανλήδεια γραφή, που είναι μια συμβατική γραφή της τουρκικής γλώσσας με ελληνικούς χαρακτήρες. Τη χρησιμοποιούσαν οι τουρκόφωνοι Ελληνες των ανατολικών επαρχιών της Μικράς Ασίας. Στην Κύπρο ωστόσο συνέβη το ακριβώς αντίστροφο. Εχουμε πολλές επιγραφές γραμμένες μέχρι και τα ύστερα Ελληνιστικά χρόνια σε ελληνική γλώσσα, αλλά με συλλαβογράμματα της προελληνικής κυπριακής γραφής. Στα συλλαβογράμματα ξέρουμε τη φωνητική τους αξία και διαβάζουμε έτσι μια ελληνική γλώσσα. Υπάρχουν πάρα πολλές επιγραφές στην Πάφο που τεκμηριώνουν αυτό ακριβώς».
Ας γυρίσουμε όμως στην Κρήτη.
«Μετά την κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου αρχίζουν οι λεγόμενοι σκοτεινοί αιώνες. Λέγονται έτσι γιατί από τον 11ο έως τις αρχές του 9ου αι. π.Χ. δεν έχουμε γραπτά μνημεία. Πλήρες σκότος. Οι Ελληνες έρχονται σε επαφή με τους Φοίνικες στις ακτές βορείως της Παλαιστίνης και της Συρίας, οι οποίοι είχαν αλφαβητική γραφή, υιοθετούν το φοινικικό αλφάβητο, το οποίο όμως δεν είχε φωνήεντα. Προσθέτουν φωνήεντα κι έτσι δημιουργήθηκε το πρώιμο αλφάβητο που στην Κρήτη ειδικά είχε 18 σύμβολα. Τα γράμματα τα λέγανε "φοινικήια γράμματα", εκείνος που ήξερε να γράφει τα νέα γράμματα λεγόταν "φοινικιστής" και ο γραφέας αυτών των γραμμάτων "φοινικογράφος". Η αρχαιότερη γραφή διασώζεται σε ένα αγγείο του 830-770 π.Χ. που έχει βρεθεί στη νεκρόπολη Osteria Dell' Osa στο Λάτιο της Ν. Ιταλίας. Είναι μια σύντομη επιγραφή με πέντε γράμματα».
Στην Κρήτη η παλαιότερη γραφή έχει εντοπιστεί στη Φαιστό πάνω σε ένα πιθάρι του τέλους του 8ου αι. π.Χ. Γράφει ότι αυτός ο πίθος είναι του Ερπετίδαμου, του γιου της Παιδοφίλας.
Εκτοτε έχουμε πάρα πολλές αρχαϊκές επιγραφές νομικού χαρακτήρα, τις οποίες χάραζαν στους τοίχους δημόσιων κτηρίων και ναών. Με αυτό τον τρόπο τις δημοσίευαν για να γίνουν σεβαστές. Κυριότερο παράδειγμα, η λεγόμενη «βασίλισσα των επιγραφών» της Γόρτυνας (480-460 π.Χ.), που είναι γραμμένη βουστροφηδόν σε δωρική διάλεκτο και αποτελεί τον πρώτο κώδικα της Ευρώπης. Είναι μια συλλογή νομικών διατάξεων αστικού κυρίως δικαίου, το οποίο αυτή την περίοδο δεν είναι διακριτό από το ποινικό δίκαιο. Η επιγραφή της Γόρτυνας αποκαλύφθηκε πλήρως το 1884 και όπως λέει ο κ. Κριτζάς έχει πρωτοποριακές διατάξεις για τα δικαιώματα των γυναικών.
Για παράδειγμα, προστάτευε την περιουσία της γυναίκας ώστε να μην μπορεί να την πουλήσει ο άνδρας της και να την κληρονομήσουν τα παιδιά της. Επίσης προστάτευε και τα δικαιώματα των δούλων, ενώ ο νομοθέτης λάμβανε πρόνοια και για τις ορφανές από πατέρα κοπέλες, οι οποίες έπρεπε να παντρευτούν άνδρα κατά προτεραιότητα από τη φυλή τους και αν δεν βρισκόταν τέτοιος να αναζητούνταν κάποιος από άλλη φυλή.
Η πρώτη διάταξη πάντως μετά την επίκληση του θείου σε αυτή την επιγραφή αφορούσε την απαγόρευση σύλληψης κάποιου πριν από τη δίκη. «Οποιος πρόκειται να αρχίσει δικαστικό αγώνα περί ελευθέρου ή δούλου να μην τον συλλαμβάνει πριν τη δίκη» γράφει. Κι αυτό συνέβαινε για να αποτραπεί η αυτοδικία από τους ισχυρούς. Ο νόμος μάλιστα προστάτευε και εκείνον που θα παρείχε άσυλο στον υπόδικο. Στη δίκη πάντως μεγάλο ρόλο έπαιζαν οι μάρτυρες και ήταν πολύ ισχυρός ο όρκος, ο οποίος είχε μάλιστα τεράστια αποδεικτική αξία στην Κρήτη, σύμφωνα με τον κ. Κριτζά.
Υπάρχουν επίσης επιγραφές που αφορούν σε συνθήκες μεταξύ πόλεων και νησιών, αλλά και παράκτιων ιερών. Ηταν ο μόνος τρόπος για να εξασφαλίσουν την ασυλία τους σε περίπτωση που τους προσλάμβαναν Κρήτες πειρατές, οι οποίοι λυμαίνονταν τις παράκτιες περιοχές.
Η ελληνική γλώσσα διατηρήθηκε στην Κρήτη και στην περίοδο της Ρωμαιοκρατίας. Ελάχιστες είναι οι λατινικές επιγραφές που έχουμε σκαλισμένες σε οικοδομήματα. Η ελληνική γραφή και γλώσσα κυριαρχεί βεβαίως και στα βυζαντινά χρόνια. Ακολούθησαν οι Αραβες κατακτητές της Κρήτης από το 823 μέχρι το 921, οι οποίοι χρησιμοποιούν για τα επίσημα έγγραφα και τα νομίσματα τα αραβικά. Στην Κρήτη έχουν μείνει ελάχιστα τοπωνύμια από αυτή την περίοδο, ενώ οι Ενετοί που ακολούθησαν (1210-1669) άφησαν άφθονες επιγραφές στη γλώσσα τους πάνω στα τείχη, σε δημόσια οικοδομήματα, κρήνες κ.λπ. Ο λαός όμως όχι μόνο δεν έχασε τη λαλιά του αλλά τη μετέδωσε και στους κατακτητές. Κατά την τουρκική κατάκτηση στα επίσημα έγγραφα χρησιμοποιούνται τα τουρκικά, αλλά οι Ελληνες διατηρούν τη γραφή και την ομιλία τους.

ο γύρος της Κρήτης σε 5 λεπτά! Incredible Crete! Surprisingly Yours

Ο γύρος της Κρήτης σε 5 λεπτά ... μέσα από προωθητικό βίντεο της Περιφέρειας Κρήτης.

Τhe round of Crete in 5 minutes ...
Region of Crete - Official tourism campaign 2012 spot.
Directed by Theo Papadoulakis, IndigoView Productions
Edited by Allan Michael

Βασίλης Σκουλάς - Ήντα 'χεις γιασεμάκι μου

Ήντα 'χεις γιασεμάκι μου και μαδησ' ο ανθός σου
η γλάστρα σ' έπεσε μικρή ή λίγο το νερό σου

Θε να σε κάμω μενεξέ να σε φυτέψω στον μπαξέ

Δεν είν' η γλάστρα μου μικρή και το νερό πολύ μου
μόν' άργες να 'ρθεις να με βρεις κι αρρώστησα πουλί μου...

Παράτα πια την ξενιτιά κι έλα για δεν αντέχω πιά..

• 
  
• 
  

  
  

ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ: ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ: ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ: ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΜΜΟΥΔΑΡΑ ΑΝΩΓΕΙΑ ΑΔΡΑΒΑΣΤΟΙ ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΓΙΟΣ ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΡΟΥΧΑΣ ΒΟΥΛΙΣΜ...

ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ: ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ

ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ: ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ: ΖΗΤΑΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΣΑΣ  ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΤΟΠΟΘΕΤΗΘΟΥΝ ΣΩΣΤΑ  ΟΙ ΔΗΜΟΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ ΝΟΜΟΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ ΕΚΕΙ ΣΤΟΝ ΝΟΤΟ ΤΟΥ ΡΕΘ...

ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ: ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ

ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ: ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ: ΝΟΜΟΣ ΧΑΝΙΩΝ ΕΠΑΡΧΙΕΣ ΝΟΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ ΔΗΜΟΣ ΧΑΝΙΩΝ ΧΑΝΙΑ... ΣΥΝΘΕΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΑΞΙΔΙ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ Σ...

ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ: ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ: ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ: ΠΟΛΗ  ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΑΝΑΚΑΛΥΨΤΕ ΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΣΗΜΕΡΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟ Ο ΧΑΜΑΙΛΕΩΝ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΨΗΛΑ ...

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΗΘΕΛΕ ΤΟΝ ΑΦΟΡΙΣΜΟ ΤΟΥ...ΑΛΛΑ Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΘΗΝΑΓΟΡΑΣ ΔΕΝ ΤΟΝ ΕΝΕΚΡΙΝΕ!!

Όταν η Εκκλησία ήθελε να ΑΦΟΡΙΣΕΙ τον Νίκο Καζαντζάκη! Γιατί θεωρήθηκε ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΟΣ ακόμα και νεκρός;;;

18 Φεβρουαρίου 2014

Κατηγορήθηκε ως ιερόσυλος και την κρίσιμη ώρα της κηδείας του, δεν υπήρχε ιερωμένος να τελέσει τη λειτουργία.

Διαβάστε για τον μεγάλο συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη.

Τη δεκαετία του '50 ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν ήδη καταξιωμένος συγγραφέας με παγκόσμια αναγνώριση.

Το 1955 όμως, πολεμήθηκε σκληρά από την εκκλησία, που έφτασε στο σημείο να ζητήσει ακόμα και τον αφορισμό του.

Τα έργα του «ο Τελευταίος Πειρασμός», «ο Χριστός ξανασταυρώνεται» και «Καπετάν Μιχάλης», έγιναν αφορμή ώστε η ιερά σύνοδος με έγγραφό της, να ζητήσει από την κυβέρνηση την απαγόρευσή τους.
Ο Καζαντζάκης κατηγορήθηκε ως ιερόσυλος και τα έργα του θεωρήθηκαν προσβολή για τα χρηστά ήθη.

Στον «τελευταίο πειρασμό» ο συγγραφέας παρουσίαζε το Χριστό με ανθρώπινες αδυναμίες, ενώ στο έργο του «ο Χριστός ξανασταυρώνεται» έδειχνε τις αμαρτωλές αδυναμίες των ιερέων.

Ο «Καπετάν Μιχάλης» χαρακτηρίστηκε «αντιχριανικόν και αντιθνικόν έργον», που εξευτελίζει τα ιερά και τα όσια του έθνους καθώς και τον αγώνα του κρητικού λαού.

Ο συγγραφέας είχε αντίθετη άποψη: «προσπάθησα να εξαίρω όσο μπορούσα τους αγώνες της Κρήτης για την ελευθερία και συνάμα την ηρωική και μαρτυρική συμμετοχή της εκκλησίας στους αγώνες αυτούς κι όμως βρέθηκαν συνειδήσεις που κατασυκοφάντησαν το βιβλίο αυτό, ως ενάντιο της θρησκείας και της πατρίδας».

Πολλοί υποστήριξαν ότι ο συγγραφέας δεν πολεμήθηκε για το περιεχόμενο των βιβλίων του, αλλά για τα φιλοκομμουνιστικά του φρονήματα.
Ο Καζαντζάκης κατά τη δεκαετία του '20 είχε κάνει πολλά ταξίδια στη Σοβιετική Ένωση και παρουσίαζε με θετικό τρόπο τις κομμουνιστικές αλλαγές.

Έτσι αρκετοί θεώρησαν πως αυτός ήταν ο πραγματικός λόγος της επίθεσης, και η προσβολή των θρησκευτικών ηθών, ήταν πρόσχημα.

Οι αντιδράσεις της εκκλησίας δίχασαν την κοινή γνώμη. Πολλοί πίστεψαν ότι όντως ο συγγραφέας δεν έδειχνε σεβασμό στα «Θεία», ενώ άλλοι υποστήριξαν ότι τα έργα του ήταν συγγραφικά αριστουργήματα, που δεν είχαν καμία πρόθεση να προσβάλουν την εκκλησία.

Πολλά θρησκευτικά σωματεία υποστήριζαν, ότι ο Καζαντζάκης με τα έργα του «θέλει να κάμη τους αναγνώστας του να ζουν ζωή πολύ κατωτέραν και από αυτήν των ζώων.

Ο συγγραφέας με επιστολή απάντησε απάντησε δημόσια στις απειλές της εκκλησίας ότι θα τον αφορίσει: «Μου δώσατε μια κατάρα, Άγιοι Πατέρες, σας δίνω μια ευχή: Σας εύχομαι να "ναι η συνείδησή σας τόσο καθαρή όσο η δική μου και να "στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ».

Οι αντιδράσεις στις απαιτήσεις της εκκλησίας

Το αίτημα της εκκλησίας για αφορισμό του Καζαντζάκη προκάλεσε αντιδράσεις στον πολιτικό αλλά και συγγραφικό κόσμο.

Ο νεαρός τότε βουλευτής Κωνσταντίνος Μητσοτάκης επέκρινε την «επιχειρούμενη δίωξη του πνεύματος».

Ο δήμος Αθηναίων ζήτησε την αποτροπή οποιασδήποτε δίωξης των έργων του συγγραφέα ενώ οι δημοτικοί σύμβουλοι Θεσσαλονίκης χαρακτήρισαν την απαγόρευση «πλήγμα για τον πολιτισμό».
Το θέμα πέρασε και στον τύπο της εποχής και οι εφημερίδες μεγέθυναν την κόντρα.

Ο συγγραφέας τήρησε διακριτική στάση και απέφευγε να πάρει θέση. Η στάση του ενδεχομένως να υποδηλώνει και την πικρία του για αυτή την ακραία αντιμετώπιση.

Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας «έσωσε» το συγγραφέα

Το ζήτημα του αφορισμού του Καζαντζάκη έφτασε στην Ιερά Σύνοδο, όπου αποφασίστηκε από την πλειοψηφία ότι η εκκλησία δε θα έπρεπε να παρέμβει επίσημα και ότι το θέμα θα εξετάζονταν από το Μητροπολίτη Κασσανδρείας Καλλίνικο και από δύο καθηγητές της θεολογικής σχολής.

Ο Μητροπολίτης, φοβούμενος τις αντιδράσεις, αποφάσισε ότι δεν ήταν σωστό να κατηγορηθεί ο συγγραφέας σαν άπιστος, αλλά ότι καλό θα ήταν να μην κυκλοφορήσει το βιβλίο του «ο Τελευταίος Πειρασμός» γιατί μπορεί οι αναγνώστες να μην καταλάβαιναν τους συμβολισμούς του και να το παρεξηγήσουν.

Η εκκλησία περιορίστηκε στο να αποτρέπει τους αναγνώστες να διαβάζουν τα βιβλία του Καζαντζάκη και το θέμα παραπέμφθηκε στο Πατριαρχείο.

Ο τότε πατριάρχης Αθηναγόρας, όμως, δεν ενέκρινε τον αφορισμό του συγγραφέα και το ζήτημα έκλεισε.

Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας δεν ενέκρινε τον αφορισμό του Καζαντζάκη.

Ο ρόλος της Φρειδερίκης

Υπάρχει και η άποψη ότι η εκκλησία δεν αφόρισε τελικά τον Καζαντζάκη γιατί επηρεάστηκε από μια φωτογραφία του με τη βασίλισσα Φρειδερίκη, που τότε ασκούσε σκληρό έλεγχο στα πάντα.

Οι δυο τους είχαν βρεθεί στη Γαλλία, στο παλάτι της πριγκίπισσας Μαρίας Βοναπάρτη, όπου ο Καζαντζάκης είχε αφιερώσει το βιβλίο του «ο Τελευταίος Πειρασμός» στη βασίλισσα.

Κάποιοι υποστήριξαν ότι η Φρειδερίκη παρενέβη προσωπικά για τον αφορισμό του Καζαντζάκη «μαλακώνοντας» τη στάση της εκκλησίας.

Ωστόσο οι πληροφορίες αυτές δεν είναι επιβεβαιωμένες.

Ανεπιθύμητος ακόμα και νεκρός

Παρόλο που ο συγγραφέας είχε γλιτώσει τον αφορισμό, το στίγμα του άπιστου και ιερόσυλου, τον συνόδευε ακόμα και μετά το θάνατό του.

Χτυπημένος από λευχαιμία, ο Νίκος Καζαντζάκης, άφησε την τελευταία του πνοή στις 26 Οκτωβρίου του 1957 στη Γερμανία, όπου νοσηλευόταν.

Ο Αρχιεπίσκοπος Θεόκλητος δεν έδωσε την άδεια να τεθεί η σορός του συγγραφέα σε λαϊκό προσκύνημα, ενώ ο νεαρός τότε αρχιμανδρίτης και μετέπειτα σκληρός Μητροπολίτης Φλώρινας Καντιώτης, έκανε γνωστή την πρόθεση του, να κατέβει στην Κρήτη και να εμποδίσει τη νεκρώσιμη ακολουθία.

Τελικά την κρίσιμη ώρα δεν υπήρχε ιερέας για να τελέσει τη λειτουργία.

Την τελευταία στιγμή, οι απειλές των αγριεμένων Κρητικών, αλλά και η παρουσία του τότε υπουργού παιδείας Αχιλλέα Γεροκοστόπουλου, που έχαιρε εκτίμησης ανάγκασαν τον Αρχιεπίσκοπο να στείλει έναν εκπρόσωπο της εκκλησίας, ώστε να γίνει κανονικά η ταφή του συγγραφέα.

Στον τάφο του χαράχτηκε η επιγραφή : «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος».

Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου του 1883. Το έργο του έχει αναγνωρισθεί παγκοσμίως τόσο πριν, όσο και μετά το θάνατό του.

mixanitouxronou

Νίκος Καζαντζάκης: " Η στερνή, η πιο ιερή μορφή θεωρίας είναι η πράξη"

Ενα επετειακό αφιέρωμα της συγγραφέως Χριστίνας Κόλλια στον Καζαντζάκη - […Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο/Καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο/
Το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε ζωή...] Ασκητική
Γιός του Μιχάλη και της Μαρίας Καζαντζάκη, γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, 18 Φεβρουαρίου 1883. Μετά την αποτυχία της απελευθέρωσης της μεγαλονήσου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οικογένεια Καζαντζάκη θα αναγκαστεί σε ένα οδοιπορικό δέκα ετών, 1889-1899, αλλάζοντας τόπους διαμονής από τον Πειραιά έως και τη Νάξο, στην οποία ο Νίκος φοιτά σε σχολείο Γάλλων μοναχών. Όταν η Κρήτη ελευθερώνεται, το 1899, τελειώνει το Γυμνάσιο του Ηρακλείου και στη συνέχεια θα εγκατασταθεί στην Αθήνα σπουδάζοντας Νομικά.

Χριστίνα Κόλλια *

Το 1906, δημοσιεύει τα έργα του: το δοκίμιο «Η αρρώστια του Αιώνος» και το μυθιστόρημα « Όφις και κρίνο», που θα σηματοδοτήσουν τα πρώτα χνάρια της Οδύσσειάς του, αυτής του μέγιστου πνευματικού ανθρώπου.

[…Εκείνους που άφηκαν βαθύτερα τα χνάρια τους στην Ψυχή μου. Τους αθάνατους νεκρούς. Τις μεγάλες σειρήνες. Ο Βούδας, ο Λένιν, ο Όμηρος, ο Νίτσε, ο Μπέρξονας, ο Ζορμπάς, ο Οδυσσέας. Αυτοί ήταν τα μεγάλα σκαλοπάτια στο ανηφόρισμά μου...]

Θα βρεθεί στο Παρίσι, το 1907, και παράλληλα με τις μεταπτυχιακές του σπουδές, δημοσιογραφεί, συγγράφει, παρακολουθεί μαθήματα του φιλόσοφου Ανρί Μπεργκσόν και μελετά Νίτσε.
Επιστρέφοντας στην Κρήτη δημοσιεύει τη μονόπρακτη τραγωδία «Κωμωδία» και το μελέτημα «Η επιστήμη εχρεωκόπησε;». Διατελεί πρόεδρος της Εταιρίας Διονυσίου-Σολωμού Κρήτης και γράφει ένα εκτενές μανιφέστο για τη μεταρρύθμιση της γλώσσας και την υιοθέτηση της Δημοτικής. Συμμετέχει στην ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου,  πασίγνωστου για τη δράση του  στη θεσμοθέτηση της δημοτικής γλώσσας. Το 1911, παντρεύεται τη διανοούμενη Γαλάτεια Αλεξίου κι εξασφαλίζει τα προς το ζην ως μεταφραστής. Στον Βαλκανικό πόλεμο κατατάσσεται στο στρατό, ως εθελοντής, με απόσπαση στο ιδιαίτερο γραφείο του Ελευθέριου Βενιζέλου.

[…Αν ήταν στη ζωή μου να διάλεγα ένα ψυχικό οδηγό, ένα Γκουρού, όπως λένε οι Ιντοί, ένα Γέροντα, όπως λένε οι καλόγεροι στο Άγιο Όρος, σίγουρα θα διάλεγα το Ζορμπά...]
Αναφορά στο Γκρέκο



Από το 1914 έως το 1915 περιηγείται, με τον Άγγελο Σικελιανό, απ’ άκρη σ’ άκρη την Ελλάδα, με σημείο αναφοράς τη σαρανταήμερη παραμονή στο Άγιο Όρος. Εκεί μελετά Δάντη, Βούδα και τα Ευαγγέλια, γράφοντας στο ημερολόγιό του: «Οι τρεις μεγάλοι μου δάσκαλοι: Όμηρος, Dante, Bergson». Με τον Σικελιανό οραματίζονται από κοινού τη δημιουργία μιας νέας θρησκείας. Βιοπορίζεται γράφοντας παιδικά βιβλία με τη Γαλάτεια. Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος τον βρίσκει στη Θεσσαλονίκη να διαβάζει Τολστόι. Καταλήγει στο ότι η θρησκεία είναι σπουδαιότερη της λογοτεχνίας κι ορκίζεται ν’ αρχίσει «απ’όπου ο Τολστόι κατέληξε». Το 1917, αποφασίζει με τον Γιώργη Ζορμπά, τον οποίο γνωρίζει ήδη από άλλη επιχειρηματική απόπειρα, να εκμεταλλευτεί ένα λιγνιτωρυχείο στην Πελοπόννησο.

[…Είμαστε σκουληκάκια μικρά, Ζορμπά, αποκρίθηκα, απάνου σ’ ένα φυλλαράκι γιγάντιου δέντρου. Το φυλλαράκι αυτό είναι η γης μας και τ’ άλλα φύλλα είναι τ’ αστέρια που βλέπεις να κουνιούνται μέσα στη νύχτα...]
Ο Βίος και η Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά

Το 1919, διορίζεται στη θέση του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Περιθάλψεως και αναλαμβάνει τον επαναπατρισμό 150.000 Ελλήνων, οι οποίοι διώκονταν στον Καύκασο. Την ίδια εποχή συλλαμβάνει την ιδέα του έργου «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», που θα γράψει αργότερα. Από το 1920, μετά την ήττα του Βενιζέλου, έως και το 1921 ταξιδεύει στην Ευρώπη. Μελετά τον Φρόυντ και σχεδιάζει την «Ασκητική». Αναθεωρεί τις πολιτικές του απόψεις και προσκολλάται στους κομμουνιστές. Περιηγείται τη Γερμανία, στην οποία έχει ήδη εγκατασταθεί, «προσκυνώντας» τα λημέρια του Νίτσε. Το 1924, επισκέπτεται την Ιταλία, ασπάζεται τη διδασκαλία του Αγ. Φραγκίσκου κι ολοκληρώνει τον «Βούδα». Στο Ηράκλειο αρχίζει το σχεδιασμό του έργου «Οδύσσεια» και ηγείται κομμουνιστικής ομάδας δυσαρεστημένων προσφύγων και παλαιμάχων της Μικρασιατικής εκστρατείας με αποτέλεσμα τη φυλάκισή του.



Το 1925, επισκέπτεται για πρώτη φορά τη Ρωσία ως ανταποκριτής της εφημερίδας «Ελεύθερος Λόγος» κι από εκεί δημοσιεύει μακροσκελή άρθρα με τις εντυπώσεις του. Το 1926, χωρίζει με τη Γαλάτεια, ταξιδεύει στην Παλαιστίνη, τη Κύπρο, την Ισπανία και τη Ρώμη. Συναντά τον Παντελή Πρεβελάκη, μελλοντικό εκδοτικό του σύμβουλο και βιογράφο. Το 1927, επισκέπτεται την Αίγυπτο και το Σινά. Ολοκληρώνει την «Οδύσσεια» και δημοσιεύει την «Ασκητική» στο περιοδικό Αναγέννηση, του Δημήτρη Γληνού. Στη Ρωσία θα γνωριστεί με τον συγγραφέα Παναΐτ Ιστράτι και διοργανώνουν από κοινού ομιλία στο θέατρο Αλάμπρα, εξυμνώντας το «Σοβιετικό πείραμα», η οποία καταλήγει σε διαδήλωση. Τα επόμενα χρόνια ταξιδεύει συνεχώς και γράφει ακατάπαυστα.
Η γερμανική κατοχή τον καταβάλλει. Απομονώνεται στην Αίγινα γράφοντας τον «Αλέξη Ζορμπά», τη μετάφραση της «Ιλιάδας» και μια παραλλαγή της τριλογίας «Προμηθέας», του Αισχύλου.  Σχεδιάζει το έργο «Ο τελευταίος πειρασμός». Με την απελευθέρωση επιστρέφει στην Αθήνα κι εκλέγεται πρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών.



[…Ο Χριστός πόνεσε, κι από τότε ο πόνος άγιασε, πολέμησε ως την τελευταία στιγμή, ο Πειρασμός να τον πλανέψει, κι ο Πειρασμός νικήθηκε, σταυρώθηκε ο Χριστός, κι από τότε ενικήθει ο θάνατος...]
Ο Τελευταίος πειρασμός


Το 1945, παντρεύεται την Ελένη Σαμίου κι αναλαμβάνει υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στην κυβέρνηση Συνασπισμού του Σοφούλη για να παραιτηθεί τρεις μήνες μετά. Το 1946, προτείνεται ως υποψήφιος για το Βραβείο Νόμπελ. Το 1947, διορίζεται φιλολογικός σύμβουλος στην UNESCO και το 1948 παραιτείται για να αφοσιωθεί αποκλειστικά στο συγγραφικό του έργο κι εγκαθίσταται στην Κυανή Ακτή. Τα έργα του μεταφράζονται και κυκλοφορούν σε όλη την Ευρώπη. Το 1953, γράφει τον «Φτωχούλη του Θεού», ενώ η εκκλησία επιχειρεί τη δίωξή του με αφορμή τα έργα του «Καπετάν-Μιχάλης» και «Ο τελευταίος πειρασμός». Ο Πάππας εγγράφει τον «Τελευταίο πειρασμό» στη Ρωμαιοκαθολική λίστα των απαγορευμένων βιβλίων. Το 1956, θα τιμηθεί στη Βιέννη με το Βραβείο Ειρήνης. Την ίδια εποχή εκδίδονται τα «Άπαντα».

Το έργο του «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» προβάλλεται στις Κάνες, με πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη, λίγο πριν το ύστερο ταξίδι του στην Κίνα. Ο εξασθενημένος οργανισμός του υποκύπτει στην επιδημία ασιατικής γρίπης, 26 Οκτωβρίου του 1957.

[…Σε ποιόν να πω πόσες φορές σκαρφαλώνοντας, με τα πόδια, με τα χέρια, τον κακοτράχαλο ανήφορο του Θεού, γλίστρησα κι έπεσα, πόσες φορές σηκώθηκα, όλο αίματα, και ξανάρχισα ν’ ανηφορίζω; Πού νάβρω μια ψυχή, σαρανταπληγιασμένη κι απροσκύνητη, σαν τη ψυχή μου, να της ξομολογηθώ;…]
Αναφορά στο Γκρέκο

Ποντοπόρος των ιδεών, ο Νίκος Καζαντζάκης, ταξίδεψε πυρετωδώς στην αλήθεια τους, υπηρέτησε με πάθος τη μετεξέλιξή τους, αμφισβητήθηκε, αφορίστηκε κι αποθεώθηκε όσο ελάχιστοι διανοητές. Ασκήτεψε στην υψηλή νόηση και την λεπτοφυή αίσθηση, εξερευνώντας με δέος και τόλμη τις ισχυρές προκλήσεις των θεανθρώπινων λογισμών και έργων. Ανατρέποντας το σύνηθες και διαταράσσοντας το καθιερωμένο, έκανε πράξη μια ύψιστη αποστολή: την ιερή ένωση του ορθού γίγνεσθαι και του ποιητικού είναι, κατακτώντας τόσο την πνευματική ολότητα όσο και μια πανάξια θέση στο στερέωμα της παγκόσμιας γραμματείας.

[…Ποιός είναι ο δρόμος για την εκπλήρωση του δικού μου του νόμου; Να διαταράξω την τάξη, να συντρίψω το πρωτόκολλο, να ξεστρατίσω από τους προγόνους. Να έχω το θάρρος να είμαι μόνος...]
Βραχόκηπος
 

 * Η Χριστίνα Κόλλια είναι συγγραφέας, ποιήτρια και υπεύθυνη του τμήματος δημιουργικής γραφής για παιδιά στο Μουσείο Ηρακλειδών.

"Ό,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά"!

18 Φεβρουαρίου 2014

Ο Νίκος Καζαντζάκης υπήρξε ο μεγαλύτερος Έλληνας συγγραφέας των νεώτερων χρόνων. Υπήρξε επίσης φιλόσοφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας.

Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος.

Μια αστραπή η ζωή μας... μα προλαβαίνουμε

Ό,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά.

Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα.

Ν’ αγαπάς την ευθύνη
να λες εγώ, εγώ μονάχος μου
θα σώσω τον κόσμο.
Αν χαθεί, εγώ θα φταίω

Ε κακομοίρη άνθρωπε, μπορείς να μετακινήσεις βουνά, να κάμεις θάματα, κι εσύ να βουλιάζεις στην κοπριά, στην τεμπελιά και στην απιστία! Θεό έχεις μέσα σου, Θεό κουβαλάς και δεν το ξέρεις - το μαθαίνεις μονάχα την ώρα που πεθαίνεις, μα 'ναι πολύ αργά.

Αν μια γυναίκα κοιμηθεί μόνη, ντροπιάζει όλους τους άντρες.

Δεν υπάρχουν ιδέες, υπάρχουν μονάχα άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες, κι αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου που τις κουβαλάει.

Ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος.

Η πέτρα, το σίδερο, το ατσάλι δεν αντέχουν. Ο άνθρωπος αντέχει.

Η ΣΤΑΥΡΩΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ.

ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΚΑΤΣΟΥΛΑΚΗ - Η ΣΤΑΥΡΩΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

1965 Καθισμένη στο μπαλκόνι του πατρικού μου σπιτιού στα Χανιά, αγνάντευα από μακριά την γαλάζια καπριτσιόζα θάλασσα ξαπλωμένη νωχελικά στα πόδια του βουνού φλερτάροντας ξεδιάντροπα με τις χρυσές ανταύγειες του ντροπαλού, ξανθού ήλιου. Δροσερό αεράκι φυσούσε κι αγκάλιαζε με τρυφεράδα τα καΐκια, τις ψαρόβαρκες και τους μουσκεμένους στον ιδρώτα χαμάληδες που πηγαινοερχόταν στο ενετικό μουράγιο φορτωμένοι με βαριά λιγδωμένα καφάσια από ψάρια και δίχτυα.

       Ο νους μου, ανυπότακτος αντάρτης, περιπλανιόταν σε μακρινά ανερεύνητα ακρογιάλια κι η καρδιά μου φουρτούνιαζε. Στην ποδιά μου κρατούσα δυο βιβλία: Τον καπετάν Μιχάλη και τον Τελευταίο πειρασμό. Σαν διψασμένος ορειβάτης ρουφούσα με δονκιχωτική λαχτάρα τις πυρωμένες λέξεις του Καζαντζάκη και ανατρίχιαζα σαν έμπαινα στα στήθια του φουρτουνιασμένου Κρητικού που πάλευε να λευτερωθεί από την σκλαβιά του βάρβαρου Σουλτάνου.

       Ξαφνικά, η αυστηρή μορφή ενός καλόγερου του Άγιου Όρους ξεπετάχτηκε σαν φάντασμα εμπρός μου. Ήταν ένας ψηλόλιγνος, μουσάτος κληρικός με αετίσια ρασπούτικα μάτια που νοίκιαζε ένα δωμάτιο στον πάνω όροφο. Πάντα ταξίδευε σ’ όλους τους ελληνικούς ορίζοντες πουλώντας θαυματουργό χώμα από τα Ιεροσόλυμα παρμένο μέσα από τον τάφο του Χριστού για φυλακτά και θεϊκά γιατροσόφια.

       Μονομιάς άρπαξα τα βιβλία και τα ‘χωσα κάτω από τα ρούχα μου. Σίμωσε κοντά σουφρώνοντας τα παχιά του φρύδια και με μια γρήγορη κίνηση τα παίρνει στα χέρια του. Οι φλέβες στα μηλίγγια του φούσκωσαν και ανατινάχτηκε σαν να τον δάγκωσε φίδι.

       - Ντροπή σου αμαρτωλή να διαβάζεις τα βρωμερά τούτα βιβλία του βλάστημου αντίχριστου Κρητικού που ρεζίλεψε τους ηρωικούς αγώνες της Κρήτης και μασκάρεψε τα ιερά και όσια της εκκλησιάς μας. Αφορεσμένος νάναι σε όλους τους αιώνες αμήν.

       - Μα ο Χριστιανισμός κηρύσσει αγάπη, τόλμησα να διαμαρτυρηθώ. Ο Καζαντζάκης πόνεσε την αλυσοδεμένη ψυχή της έρημης Κρήτης και αγάπησε τον Χριστό.

       Ο μοναχός χλιμίντρησε σαν αγριομούλαρο. Έφτυσε καταγής φουρτουνιασμένος. Αφρισμένα σάλια τρέχανε από το στόμα του. Βράχνιασε η φωνή του.

       - Ο διάολος να μπει μέσα σου. Σ’ εσένα και σ’ αυτόν τον τσαρλατάνο που σε ξεμυάλισε. Διάολε στην κοκάλα του. Ποτέ να μην λιώσουνε, Αμήν!

       Έφυγε τρομαγμένος σαν λιποτάχτης πηδώντας δυο-δυο τα σκαλιά για να γλιτώσει από την λέπρα της τυπωμένης απαγορευμένης σκέψης του Σατανά.

       Αργότερα έμαθα από τον πατέρα μου πως ο αγιασμένος τούτος καλόγερος είχε σκοτώσει για περιουσιακά ένα νέο παλικάρι σε κάποιο χωριό στο Ρέθυμνο και πήγε στο Άγιο Όρος να γλιτώσει τη δικαστική τιμωρία. Μια μέρα ο πιστός μοναχός αποπλάνησε τον αγαθό θεοφοβούμενο δεκαοχτάχρονο μαθητή που έμενε στο διπλανό δωμάτιο του σπιτιού μας και τον παρέσυρε κρυφά στο Άγιο Όρος. Η αστυνομία τον βρήκε μετά από καμπόσους μήνες και τον γύρισε πίσω στο χωριό του. Η εκκλησία και η τοπική αστυνομία μας έστειλε προφορικό ραβασάκι να σφραγίσουμε το στόμα μας. Εγώ που είχα τον καλόγερο στην μπούκα του τουφεκιού και δεν έχαβα τα ευλογημένα γιατροσόφια του και τα παραμύθια του, το ‘κανα κουδούνια σε όλους τους μαχαλάδες και κοντογειτονιές.

       Μια μέρα η απλοϊκή μάνα μου που λάτρευε τυφλά τον Χριστό και σταυροκοπιόταν με δέηση σαν θωρούσε εκκλησιά η παπά, μου ‘σκασε το μυστικό.

       - Αχ κοπελιά μου, χάλασε ο κόσμος. Σύντομα θα ‘ρθει η Δευτέρα παρουσία!

       - Ίντα έγινε μάνα, την ρωτώ με μια σταλιά ειρωνείας. Εγώ δε φοβούμαι. Έχω κλείσει θέση στον παράδεισο!

       - Μας καταράστηκε ο Μεγαλοδύναμος και άφησε το Σατανά να μας πιάσει στη φάκα. Ο παπά-Γιώργης της εκκλησιάς μας ξεπαρθένεψε τρεις κοπελιές του γυμνασίου! Ο Διάβολος κόρη μου τον παράσυρε. Αχού, αχού τι κακό μας βρήκε!

       - Τον διώξανε;

       - Όχι, βέβαια, τούτα τα πράγματα πρέπει να μείνουμε κρυφά, να μην έρθει το κακό πνεύμα και μπει μέσα και σε άλλους άγιους ανθρώπους. Ο Θεός να μας φιλάει από τον «έξω από δω»!

       Από κείνη την μέρα κάτι μέσα μου θρυμματίστηκε και έγινε χίλια κομμάτια. Ένα-ένα τα χάρτινα, φανταχτερά παραπετάσματα του Βιβλικού παραμυθιού ξεσχίστηκαν και η φοβερή μάσκα της αλήθειας με κατατρόμαξε. Πήγαινα κάθε μέρα στη βιβλιοθήκη και ρουφούσα με λαιμαργία την ανυπόταχτη ορμητική σκέψη του Καζαντζάκη και ανέπνεα την δυνατή μυρωδιά της ταραγμένης οδοιπορίας του στην άβυσσο. Μοιράστηκα χωρίς όρια και συμπόνια τον εσωτερικό, αβάσταχτο πόνο του. Τίποτα δεν αγάπησα, θεοποίησα και σεβάστηκα στην ζωή μου περισσότερο από την βασανισμένη διγενική σκέψη του μεγάλου Καστρινού. Η σκέψη του, θεριό ανήμερο μπήκε στις φλέβες μου και ρούφηξε το αίμα μου αλύπητα και ο μηδενισμός του ξεκοκάλισε κάθε ίνα της νεανικής μου λαχτάρας. Σαν τον Καζαντζάκη, άρχισα να βλέπω σε κάθε πρόσωπο το θάνατο. Η ματαιότητα του χωματένιου ανθρώπου μου ‘σπασε τις βυζιάρικες φτερούγες μου. Άρχιζα κι εγώ να βλέπω όλα τα αποπλανητικά φτιασίδια του κόσμου και τις αξίες με το μικροσκόπιο.

       Παλικαρίσιος πρωτοψάλτης βίασε όλες τις αραχνιασμένες ιδέες του κόσμου και τις έκανε μαντινάδες στη λύρα του πνεύματος. Άγριος διψασμένος Μινώταυρος κατασπάραξε χωρίς έλεος τ’ απατηλά κουβάρια της οργανωμένης , καλόβουλης Θεϊκής ύπαρξης και περπάτησε σε απάτητα, κακοτράχαλα άγνωστα μονοπάτια και τα ‘κανε ποίηση. Ασκητικός, μοναχός, κουβαλώντας μέσα του την σαρκοβόρα ερημιά της λεύτερης σκέψης άφησε τα αντρίκεια χνάρια του στη γη σαν ένας πολυταξιδεμένος Οδυσσέας που ‘ψαχνε με απελπισία την ανώτατη μορφή της αλήθειας. Η παρθενική μαντινάδα που τραγούδησε στην κορφή του κόσμου με μια δοξαριά ήταν μια ολοκλήρωση του χωματένιου ανθρώπου της γης, γιατί ο αλλόκοτος τούτος τροβαδούρος ήτανε όλα μαζί: και στίχος και μουσική.

       Η θεϊκή μορφή του Χριστού τον είχε συναρπάσει από μικρό παιδί. Μα η απλοϊκή επεξήγηση του Ευαγγελίου γέννησε αβάσταχτες πνευματικές απορίες που τον τυραννούσαν χωρίς συμπόνια.. Χούφτιασε το ανυπότακτο μυαλό του με αντιφατικές ιδέες κι εμπειρίες κι έσπασε τις πατροπαράδοτες αλυσίδες της σκλαβωμένης σκέψης, παίρνοντας τον κακοτράχαλο ανήφορο να λευτερώσει την ύπαρξη του Θεού. Και ψάχνοντας ν’ αγγίξει την βουνοκορφή της αλήθειας μετουσίωσε την ύλη σε πνεύμα και με την ορμητική του δημιουργία συμφιλίωσε τις αντιμαχόμενες φωνές που ούρλιαζαν μέσα του ανάμεσα στην ζωή και το θάνατο, στη σύνθεση κι αποσύνθεση.

       Αντάρτικος, αχαλιναγώγητος Ευαγγελιστής, πάλεψε τον Θεό με την ελπίδα να χάσει, ενώ η κοινωνία πάλευε το διάβολο με την ελπίδα να κερδίσει. Για τον Καζαντζάκη η υπέρτατη αρετή του ανθρώπου ήταν η ευθύνη και ο αγώνας. Ο Χριστός έχει δυο υποστάσεις ανθρώπινη και Θεϊκή και σαν άνθρωπος αγωνίσθηκε να σώσει την ύπαρξη του αρρωστιάρικου Θεού. Ο Χριστός σταυρώθηκε όχι μόνο για να σώσει τον άνθρωπο αλλά για να σώσει και το Θεό. Με την σταύρωση του ο Χριστός βασανίστηκε να υποτάξει όλες τις ανθρώπινες αδυναμίες και τελικά το δυναμικό πνεύμα του νίκησε την ύλη. Ο Θεός σπαρτάρισε από την νίκη του Χριστού, μεγάλωσε, αναζωογονήθηκε και σώθηκε. Μα δεν υπάρχει πιο βασανιστική αιμοβόρα μοναξιά από την μοναξιά της σκέψης -- ο πιο φρικτός ανήλεος πόνος του σκεφτόμενου ανθρώπου.

       Άρχισα ν’ αλληλογραφώ με την Ελένη Καζαντζάκη που ‘μενε τότε στην Ελβετία. Η επαφή μαζί της με είχε συναρπάσει. Ήταν ένα αόρατο άγγιγμα, μια δικαίωση στην αναστάτωση του νου μου. «Πρώτη φορά λαβαίνω από την Ελλάδα τέτοιο ορμητικό ενθουσιασμό για το Νίκο και γραμμένο από ποιον; Από ένα κοριτσάκι του Γυμνασίου»! Έτσι μου έγραψε.

Ο πραγματικός Γιώργος Ζορμπάς

      Σαν γυρίστηκε το κινηματογραφικό έργο Ζορμπάς έγινε μακελειό στην Κρήτη. Πήγαινα ακόμα στο Γυμνάσιο. Φούντωσαν τα αίματα, τσίμπησαν αλογόμυγες το σβέρκο του αψίθυμου Κρητικού, βούιξε η μεγαλόνησος. Βρισιές, αναθέματα και κατάρες υψώθηκαν από κάθε στουρναρόπετρα της Κρήτης.

       - Μας ξεφτίλισε πάλι ο Καζαντζάκης. Εμείς δεν σφάζουμε χήρες και δεν κλέβουμε τους πεθαμένους ! Να κάψουμε την ταινία του συκοφάντη της Κρήτης και της θρησκείας μας, τον αντι-Έλληνα, τον αθυρόστομο, τον προδότη του Χριστού!

       Η πνευματική μυωπία του Έλληνα και η τύφλωση του μ’ έκοψε σαν διχαλόβεργα. Η ρίζα του κακού είναι η άγνοια, μόνο η γνώση μας σώζει. Το έσκασα από το σχολείο κι έκατσα κι έγραψα μια κριτική και ανάλυση του παρεξηγημένου βιβλίου και το ‘στειλα στην τοπική εφημερίδα των Χανίων «Παρατηρητής». Η εφημερίδα το δημοσίευσε και την αλλά μέρα η γη σείστηκε. Άνθρωποι των γραμμάτων, της τέχνης και του κλήρου μου επιτέθηκαν σαν ύαινες τρίζοντας τα δόντια τους. Το σχολείο ζήτησε να με απολύσει από το γυμνάσιο, ο λαός με έβριζε με συγκινητική γενναιοδωρία και η εφημερίδα μου ζήτησε ν’ αναλάβω την πνευματική σελίδα της έκδοσης.

       Η άρνηση στη λεύτερη έκφραση με πόνεσε πολύ, ξέσκισε τα σωθικά μου. Πάντα θεωρούσα την αγαπημένη μου πατρίδα βωμό της δημοκρατίας. Άρχισα να ερευνώ κιτρινισμένες, σκονισμένες σελίδες του ελληνικού κρατικού μηχανισμού και την αδέσμευτη δύναμη κι επιρροή της Ορθόδοξου Εκκλησίας στο γαλούχημα του Έλληνα. Ανατρίχιασα με φρίκη σαν άνοιξα τ’ απόκρυφα ιστορικά καπηλειά και ξεσκέπασα το πολύπλευρο πρόσωπο της. Ένα καπηλειό γιομάτο άγνοια, συμφέρον, υποκρισία και μεσαιωνικό σκοτάδι. Μια στιγματισμένη πληγή και προσβολή στην αξιοπρέπεια και λευτεριά του ανθρώπου.

       Όταν στην Ελλάδα οι σοσιαλιστές και φιλελεύθεροι πήραν στα χέρια τους την εξουσία άρχισαν οι άγριες, αδίστακτες αψιμαχίες μεταξύ δυο μεγάλων δυνάμεων: κράτους και εκκλησίας.

       Το 1901 χιλιάδες φοιτητές και διανοούμενοι πλημμύρισαν την Αθήνα και ζητούσαν από τις αρχές να μεταφραστεί το Χριστιανικό Ευαγγέλιο στην δημοτική γλώσσα. Η αστυνομία επιτέθηκε με μίσος στους ειρηνικούς διαδηλωτές. Ογδόντα φοιτητές σκοτώθηκαν κι εκατοντάδες τραυματίσθηκαν.

       Το 1907 η Ιερά Σύνοδος απόκτησε απόλυτη εξουσία στα κοινωνικά θέματα του Ελληνικού κράτους. Το 1926 η Ιερά Σύνοδος κατηγόρησε σαν αντεθνική την διδασκαλία του " Κολεγίου των Διδάσκαλων" απέλυσε τους καθηγητές κι έκλεισε το κολέγιο.

       Το 1930 η Ορθόδοξη Εκκλησία έκανε μήνυση και δίκασε τον Καζαντζάκη και τον Δημήτρη Γληνό για ένα άρθρο τους σε λογοτεχνικό περιοδικό των Αθηνών που το κατηγόρησαν σαν σάτιρα εναντίον της θρησκείας.

       Το 1952 η Κυβέρνηση Πλαστήρα απείλησε την ολοκληρωτική κατάσχεση της εκκλησιαστικής περιουσίας αν ο ανώτατος κλήρος δεν παραδώσει γη σε 200,000 άγονους Έλληνες αγρότες. Τελικά η εκκλησία αναγκάστηκε να παραχωρήσει στο Ελληνικό κράτος 750,000 στρέμματα από την απέραντη περιουσία της.

       Το 1954 άρχισε ένας πρωτόγονος φανατικός πνευματικός Μακαρθισμός εναντίον του μεγάλου συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη που για μισό αιώνα τίμησε και εξύψωσε την Ελλάδα και χαλύβδωσε την παγκόσμια λογοτεχνία.

       Ο πάπας της Ρώμης απαγόρευσε την κυκλοφορία του Τελευταίου Πειρασμού. Ο Καζαντζάκης έστειλε τηλεγράφημα στο Βατικανό με μια φράση στα Λατινικά του Χριστιανού απολογητή Τεντούλιαν. «Ad tuu,. Domine, tribunal appello: Υποβάλλω την έκκληση μου στην δική σου δικαστική κρίση, Κύριε!» Με άλλα λόγια: "Ο Θεός θα με δικάσει, όχι εσείς."

       Τον ίδιο χρόνο ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής αποδοκιμάζει αποτρόπαια και με βλαστήμιες την αθλιότητα του μαέστρου της λογοτεχνίας κατά τον Θεάνθρωπο και ζητά να μην επιτραπεί η μετάφραση των βιβλίων του στα Ελληνικά. Έλληνες δημοσιογράφοι της εφημερίδας «Εστία» εκφράζουν την αγανάκτηση τους και την προτίμηση τους στον Μακαρθισμό παρά τα βρωμόλογα του ανήθικου Καζαντζάκη κι αποκαλούν αλήτες τους διάσημους ξένους διανοούμενους, θερμούς υποστηρικτές της ελεύθερης σκέψης.

       Ο Μητροπολίτης της Χίου φουρκισμένος, τρέμοντας από αγανάκτηση, κάνει αίτηση στην Ιερά Σύνοδο απαιτώντας τον αφορισμό του άθεου και την ποινική καταδίκη του από το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων επίσης καταδικάζει τα βιβλία του βλάσφημου.

       Η Ορθόδοξη εκκλησία τρομοκρατεί τον αμαθή και θεοφοβούμενο λαό κι εκτοξεύει θανατηφόρες σαϊτιές ενάντια στη λεύτερη σκέψη. Η σκιά του αντίχριστου αιμοβόρα κι ανήθικη λήστεψε τα ιερά και όσια της ιεράς εκκλησίας και απειλεί με την πέννα του να γκρεμίσει το Βασίλειο του Χριστού και της Χριστιανικής μας παράδοσης. Σείεται η γη και κλονίζεται η συνείδηση του Χριστιανού. Το μίασμα του πόρνου Καζαντζάκη αιωρείτο σαν μαύρη πανούκλα στο γαλάζιο ουρανό κι απειλούσε να καταστρέψει το Ελληνικό έθνος και να εκμηδενίσει τις Χριστιανικές άξιες του.

       Η Ιερά Σύνοδος καταράστηκε με μίσος κι αφόρεσε τον Καζαντζάκη. Μα για να γίνει έγκυρος ο αφορισμός του χρειαζόταν τη συγκατάθεση του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Η Ανωτάτη Εξουσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας έκανε αίτηση στον Πατριάρχη Αθηναγόρα της Κωνσταντινούπολης και ζήτησε να αφορισθεί επίσημα ο γιος του Σατανά. Συνάμα ζητά επιμόνως την απαγόρευση των αισχρών έργων του και την ποινική τιμωρία του από τον Άρειο Πάγο, το Εφετικό δικαστήριο και τον εισαγγελέα Αθηνών. Ο Καζαντζάκης απαντά στην ανώτατη ιεραρχία: "Με καταραστήκατε Άγιοι Ιερείς. Εγώ σας δίνω την ευχή μου. Ελπίζω η συνείδηση σας να ‘ναι καθαρή σαν τη δική μου και να ‘σαστε ηθικοί και θρήσκοι όπως εγώ."

       Την ίδια εποχή ο μαέστρος της λογοτεχνίας δίνει συνέντευξη στο Αμερικανικό περιοδικό “Holiday” εκφράζοντας με συγκίνηση την παράφορη αγάπη και νοσταλγία του για την Ελλάδα και την Κρήτη.

       Το 1955 άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης αποδοκιμάζουν την ιεροεξεταστική δικτατορική στάση της εκκλησίας και τη σκλαβιά που επιβάλει στη σκέψη. Ο συναρχηγός των Φιλελευθέρων Γεώργιος Παπανδρέου ζητά να ανακηρυχθεί ο Καζαντζάκης ακαδημαϊκός με διάταγμα. Το Δημοτικό Συμβούλιο του Ηρακλείου, η γενέτειρα του διασήμου δημιουργού, διαμαρτύρεται έντονα στην Ιερά Σύνοδο και στο Πατριαρχείο και κατακρίνει την απόφαση της Ιεράς Συνόδου σαν αντισυνταγματική. Παρόμοια απόφαση πήρε και το Δημοτικό συμβόλαιο των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης αποδοκιμάζοντας την ασυδοσία και κατάχρηση της Ιεραρχίας. Η νομαρχία Θεσσαλονίκης τιμώρησε τον Πρόεδρο και μερικά μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου με δίμηνη αργία.

       Το 1956 απονέμεται στον Καζαντζάκη το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης. Ο ραδιοσταθμός της Αγγλίας BBC ζητά από τον ονομαστό συγγραφέα συνέντευξη για το βιβλίο του Αγγλία. Ο Καζαντζάκης αρνείται με πείσμα τη συνέντευξη σαν διαμαρτυρία ενάντια στις βιαιότητες των Άγγλων στην Κύπρο και απαντά στο BBC με τηλεγράφημα από την Γερμανία: "Όταν έγραψα το βιβλίο Αγγλία οι Βρετανοί δεν έσφαζαν Έλληνες στην Κύπρο;”

       Στις 26 Νοέμβριου 1957 ο Καζαντζάκης πέθανε στη Γερμανία από λευχαιμία. Ο ταυρομάχος της πέννας και του λόγου πέθανε όπως γεννήθηκε: ολόγυμνος. Ο λεοντόκαρδος συγγραφέας λευτερωμένος απ’ όλες τις ουτοπικές, αναιμικές ιδέες και τ’ ασφυχτικά κοινωνικά καλούπια πήδηξε με μια σαϊτιά στην αιωνιότητα του τόπου και του χρόνου. Ο περήφανος αετός της Κρήτης ξεπέρασε το ανθρώπινο καβούκι του μεταξοσκώληκα κι έγινε αθάνατη πνευματική πεταλούδα. Η ανάσα του μυρίζει ακόμα θυμάρι και φασκομηλιά της Κρήτης.

 Οι εφημερίδες των Αθηνών ανακοίνωσαν αθόρυβα με μικρά γράμματα τον θάνατο του μεγάλου συγγραφέα. Είχαν πιο ενδιαφέροντα γεγονότα να γιομίσουν τις πρώτες σελίδες τους. Η διάσημη Αμερικανίδα σεξοβόμβα Τζέην Μάνσφιλντ μόλις είχε φτάσει κουνιστή και λυγιστή στην πρωτεύουσα και έδινε με το κιλό προμελετημένες συνεντεύξεις.
       Η σωρός του Νίκου Καζαντζάκη έφτασε στην Αθήνα στις 4 Νοέμβριου του 1957.
Ξεπετάχτηκαν μονομιάς αλαφιασμένοι, οι κοτσονάτοι παπάδες κι οι επίσκοποι της Ελλάδας. Γούρλωσαν τα σβέλτα ματάκια τους, μούγκρισαν τα θεριά μέσα τους κι αφήνιασε σαν ταύρος η καρδιά τους. “Πέθανε ο Αντίχριστος. Δόξα να ‘χει τ’ όνομα του Κυρίου. Νικήσαμε τον Δαίμονα, το πνεύμα του κακού. Σώσαμε τον Χριστιανισμό και τα θεμέλια του Έθνους.”

       Αλαφιασμένος ο Αρχιεπίσκοπος των Αθηνών Θεόκλητος άρπαξε την βλογημένη ευκαιρία να πάρει εκδίκηση ενάντια του αθυρόστομου υβριστή και συκοφάντη. Σήκωσε την ιερά του ράβδο και έδωσε διαταγή να μην επιτραπεί η σωρός του βλάσφημου νεκρού σε Αθηναϊκό ναό!

       Ο ορθόδοξος σύλλογος ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ έστειλε τηλεγράφημα στο Μητροπολίτη Κρήτης και σε όλη την ιεραρχία ν’ αρνηθούν σφοδρά όλα τα ιερά μυστήρια στον αντίχριστο νεκρό και να μην επιτραπεί η κηδεία του σε κανένα νεκροταφείο της εκκλησιάς. Η εκκλησία της αγάπης, αρνήθηκε με σκληρότητα να τελέσει το τελευταίο μυστήριο σ’ ένα βαφτισμένο ορθόδοξο, με άψογες Χριστιανικές αρχές και ηθικό βίο.

       Η σβελτάδα και το τετραπέρατο μυαλό το Αριστοτέλη Ωνάση έσωσε την Ελλάδα από ξεφτιλισμό κι εθνική ταπείνωση. Το ίδιο απόγευμα διέθεσε ένα έκτατο αεροπλάνο της Ολυμπιακής και μετέφερε τh σωρό του γίγαντα της λογοτεχνίας στο Ηράκλειο Κρήτης.

       Το αεροπλάνο προσγειώθηκε στις 4:30 στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου. Μια τεράστια ανθρωποθάλασσα υποδέχτηκε το γιο του Ψηλορείτη. Χιλιάδες Καστρικοί, άνθρωποι της παγκόσμιας τέχνης, άνθρωποι του θεάτρου, της πολιτικής και των τοπικών αρχών περίμεναν με θλίψη τον διάσημο νεκρό. Το φέρετρο τοποθετήθηκε στο Μητροπολιτικό ναό του Άγιου Μηνά με την έγκριση του Μητροπολίτη της Κρήτης Ευγένιου που αψήφησε τις απειλές της Ιεραρχίας κι έψαλε μια σύντομη επιμνημόσυνο δέηση. Βρακοφόροι Κρητικοί και κοπελιές του Λυκείου μ’ εθνικές ενδυμασίες και μαύρες μαντίλες στάθηκαν δίπλα στο φέρετρο. Εκατοντάδες στέφανα κατατέθηκαν σε τιμή του Κρητικού και το λαϊκό προσκύνημα κράτησε μέχρι αργά τα μεσάνυχτα.

       Εν τω μεταξύ το Δημοτικό Συμβούλιο του Ηρακλείου σε έκτακτη συνέλευσή του ψήφισε να ενταφιαστεί ο μεγάλος νεκρός με δημόσια δαπάνη στον Ενετικό προμαχώνα Μαρτινέγκο. Σκάφτηκε βιαστικά μια χωματένια λακκούβα στη κορυφή του τείχους ? ένας στιγματισμένος ανευλόγητος τάφος, αντιφατικός με όλα τα ιερά ήθη και τους κανόνες τις Ορθοδοξίας. Μα το Δημαρχείο του Κάστρου δεν είχε άλλη εκλογή, εφόσον η εκκλησία δεν είχε την αξιοπρέπεια να τιμήσει την ταφή του συγγραφέα σε νεκροταφείο.

5 Νοεμβρίου 1957. Ο Καθεδρικός ναός του Άγιου Μηνά στις 11 το πρωί ήταν ασφυκτικά γιομάτος. Κάθε δρόμος και σοκάκι του Κάστρου είχε σκεπαστεί από μια τεράστια πυκνή ανθρωποθάλασσα που θρηνούσε σιωπηλά και με αξιοπρέπεια τον μεγάλο νεκρό. Στα μπαλκόνια και καταστήματα κυμάτιζαν Εθνικές θλιμμένες σημαίες. Έκλεισαν τα σχολειά, άνοιξαν παράθυρα και πόρτες και ξεμύτισαν έξω οι Καστρινοί για ν’ αποχαιρετήσουν τον συμπατριώτη τους - την καυτή ανάσα της Κρήτης. Ο Ψηλορείτης πέρα μακριά στον ορίζοντα ορθωμένος αντρίκεια και περήφανα περίμενε με αδάμαστη λαχτάρα να σφιχταγκαλιάσει το ξενιτεμένο θρέμμα του στ’ ατσάλινα Κρητικά του στήθια. Ούτε ένα δάκρυ δεν έσταξε από τα γέρικα μάτια του.

       Φρέσκα στέφανα κατατέθηκαν ξανά στην τιμή του νεκρού από την Ελληνική και παγκόσμια πνοή της πολιτικής και των γραμμάτων. Ο Μητροπολίτης Ευγένιος έψαλε την νεκρώσιμη ακολουθία παρουσία του Πρωτοσύγκελου Αρχιμανδρίτη Φιλόθεου. Ο δήμαρχος του Ηρακλείου, ο συναρχηγός των Φιλελευθέρων Γεώργιος Παπανδρέου, Ο Νορβηγός συγγραφέας Μαξ Τάου, πρυτάνεις του Πανεπιστημίου, ο Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων και διάφοροι λογοτεχνικοί σύλλογοι προσφώνησαν και τίμησαν με γενναιοδωρία τον μεγαλύτερο λογοτέχνη του αιώνα.

       Η Δημοτική μουσική του Κάστρου προηγήθηκε της νεκρικής πομπής παίζοντας τον Κρητικό ύμνο. Το φέρετρο συνόδευσαν βρακοφόροι και κοπελιές του Λυκείου κρατώντας τα κατατεθέντα στέφανα. Ακολούθησαν η χήρα του νεκρού Ελένη Καζαντζάκη, οι αδελφές του Αναστασία και Μαρία και Έλληνες επίσημοι. Πήραν σειρά οι φοιτητές της παιδαγωγικής Ακαδημίας, άνθρωποι των γραμμάτων και θεάτρου κρατώντας τα βιβλία του Καζαντζάκη και πίσω ακολούθησε χιλιάδες λαός. Σαν τοποθετήθηκε ο νεκρός μέσα στον πρόχειρο τάφο, στη γη που τον γέννησε, η Ελλάδα ολόκληρη έγειρε το κεφάλι και τον μοιρολόγησε. Αυτή τη συγκινητική εικόνα ζωγράφισαν οι Ελληνικές εφημερίδες. Η φιλαρμονική του Δήμου έπαιξε ξανά με δέηση τον ύμνο της Κρήτης : “Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη τα βαριά της τα σίδερα σπα και σαν πρώτα χτυπιέται χτυπά και γοργή κατεβαίνει. ”

       Μα το άψυχο σώμα του Καζαντζάκη δεν πρόλαβε ν’ αναπαυτεί στη γαλήνη της αιωνιότητας. Την ίδια κιόλας μέρα ο Αρχιμανδρίτης Αυγουστίνος Καντιώτης του Ορθόδοξου περιοδικού της Κοζάνης «Σπίθα» σφεντόνισε μίζερο φαρμάκι ενάντια στους Έλληνες επίσημους που τόλμησαν να παρασταθούν στην κηδεία του ανήθικου βλάστημου του Χριστού και γράφει με θυελλώδη οργή:

       «Σήμερα ήταν μια σκοτεινή μέρα του Ελληνικού Έθνους. Ο γλυκύτατος Χριστός ξανασταυρώθηκε από τους αισχρούς αντιπροσώπους της λογοτεχνίας και του κράτους. Ρεζίλια των σκυλιών γίναμε. Η συντέλεια των αιώνων έφτασε! Η πέννα του βρωμερού αντίχριστου ξέσχισε το στήθος του Κυρίου. Βόθρος ρέει από τους ακάθαρτους ποταμούς στις σελίδες του ανήθικου. Σήμερα η Ελλάς κηδεύει με δημόσιον δαπάνη ποιον, τον υβριστή της εκκλησίας μας και ο Υπουργός παιδείας και ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κρατώντας με ασέβεια τα διεστραμμένα βιβλία του βλάσφημου αντί του Ευαγγελίου, παίνεψαν τον αισχρό νεκρό. Φρίκη, φρίκη, ούτε ο υπόνομος των Αθηνών δεν θα ανέδιδε τέτοια δυσωδία. Έφτασε η Δευτέρα παρουσία! Θλίψη, θλίψη και το θλιβερότερο ο Μητροπολίτης Ευγένιος, παρόλο που ειδοποιήθηκε αυστηρά από την Ιεραρχία άφησε το βλάστημο να μπει μέσα σε Χριστιανική εκκλησία και παραστεί στην κηδεία του! Εύγε Άγιε της Κρήτης Μητροπολίτη Ευγένιε! Η εκκλησία της Κρήτης έδωσε εξετάσεις σήμερα και μηδενίστηκε στη συνείδηση της Ορθοδοξίας! Ντροπή σας, ντροπή σας χυδαιολόγοι της πίστης μας. Να πάτε στη Χάβρες, να πάτε στα τζαμιά αλλά να μην πατήσετε τα πόδια σας σε ιερό ναό της εκκλησίας μας πρυτάνεις των Πανεπιστημίων, λογοτέχνες και πολιτικοί. Αν ζούσαν σήμερα οι τρεις Ιεράρχες θα σας είχαν αφορέσει όλους σας!».

       1972, λίγο μετά το Πάσχα. Το περιοδικό «Ταξίδι» των Αθηνών μ’ έστειλε στην Κρήτη να κάνω ένα ρεπορτάζ για τον τουρισμό. Το μεγαλύτερο σφάλμα που μπορούσε να κάνει περιοδικό σ’ ένα νιούτσικο ατίθασο δημοσιογράφο. Ο πρώτος μου σταθμός ήταν το Ηράκλειο – η γενέτειρα του Καζαντζάκη! ηΛωλάθηκα, παλάβωσα, έχασα το μυαλό μου. Ο πνευματικός μου έρωτας με τον Καζαντζάκη με παρέσυρε σαν θύελλα στον ανεμοστρόβιλο της πανούργας καρδιάς μου. Τίποτα δεν σταματούσε τον ταύρο μέσα μου που ζητούσε να μονομαχήσει με το κόκκινο πανί της αλήθειας και δικαίωσης. Μια έρευνα για την κηδεία και τον αφορεσμό του Κρητικού συγγραφέα θα ηρεμούσε το σκουλήκι που μ’ έτρωγε μέσα μου.

       Πέταξα τη βαλίτσα στο ξενοδοχείο κι ανηφόρησα κατά τον προμαχώνα του Μαρτινέγκου! Ανατρίχιασα σαν αντίκρισα τον χωματένιο μίζερο τάφο του ? απομονωμένος, ερημικός, πεταμένος στην κορφή του Ενετικού τείχους σαν ένα μοναχικό ξερόκλαδο σε μια απέραντη έρημο. Μαύρη συννεφιά με πλάκωσε, με πήρε το παράπονο κι έβαλα τα κλάματα. Μάζεψα μερικά ατίθασα αγριολούλουδα που φύτρωσαν από συμπόνια ολόγυρα στον τάφο του και τα απόθεσα τρυφερά στον ξύλινο λιτό σταυρό. Διάβασα τα σκαλισμένα αθάνατα λόγια του Καζαντζάκη: ΔΕΝ ΦΟΒΑΜΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΕΛΠΙΖΩ ΤΙΠΟΤΑ ΕΙΜΑΙ ΛΕΥΤΕΡΟΣ. Τα λόγια του σαν ελαφρό αγεράκι δρόσισαν την πυρωμένη καρδιά μου.

       Κατηφόρισα σκυθρωπά τους δρόμους της πρωτεύουσας και σεργιάνισα άσκοπα στα σοκάκια της. Ξαφνικά η ματιά μου έπεσε σε μια ταμπέλα ενός γραφείου που έγραφε: «Δικηγορικό Γραφείο Καζαντζάκη». Ψυχανεμίσθηκα. Όρμησα μέσα σαν σίφουνας.

       Ο άνδρας που ήταν χωσμένος στο γραφείο, ξεπετάχτηκε μεμιάς.

       - Μπορώ να σας εξυπηρετήσω με ρώτησε με σοβαρότητα.

       - Ξέρατε τον Νίκο Καζαντζάκη; Ρώτησα απότομα.

       - Ναι, απαντά πλέκοντας τα φρύδια του, είναι συγγενής μου. Γιατί ρωτάτε;

       - Μόλις γύρισα από το Μαρτινένγκο. Εκεί τον πετάξατε;

       - Ο Νίκος είχε αφοριστεί από την εκκλησία και δεν μας επέτρεψαν να τον θάψουμε σε νεκροταφείο.

       - Τον έθαψε παπάς; Τσίριξα σαρκαστικά και χωρίς να περιμένω απάντηση πετάχτηκα έξω.

       Το ιστορικό Μουσείο Κρήτης που φιλοξενούσε δυο αίθουσες με προσωπικά αντικείμενα του Καζαντζάκη δεν ήταν πολύ μακριά. Περπάτησα μέχρι εκεί με λαίμαργη λαχτάρα. Ο Ανδρέας Καλοκαιρινός που δώρισε το κτίριο στο Μουσείο Κρήτης ήταν ένας σπάνιος άνθρωπος. Μορφωμένος, αξιοπρεπής, ευγενικός. Αισθάνθηκε τη συμπόνια μου για τον Καζαντζάκη από την πρώτη στιγμή κι ένιωσε την έντονη ταραχή που φώλιαζε μέσα μου. Με φιλοξένησε με καλοσύνη για βδομάδες στο μουσείο και μου μίλησε με αφθονία για τη ζωή του Καζαντζάκη, για το ταξίδι του στο Άγιο Όρος, για την εθελοντική του στρατιωτική υπηρεσία στο Βαλκανικό πόλεμο και για τη φλογερή του αγάπη για την Ελλάδα κι ιδιαίτερα για τον μεγάλο του έρωτα: την Κρήτη.

       Μια μέρα καθώς τρώγαμε κολατσιό μαζί στο Μουσείο, το ‘φερε η κουβέντα και περιστραφήκαμε στο καυτό απαγορευμένο θέμα του αφορισμού και της κηδείας του Καζαντζάκη. Ο Ανδρέας σοβαρεύτηκε μεμιάς και κούνησε αρνητικά το κεφάλι. Κάτι πήγε να πει, αλλά κοντοστάθηκε.

       - Κάτι ξέρετε και δεν θέλετε να μιλήσετε;

       - Πήγαινε στον Αρχιεπίσκοπο της Κρήτης Ευγένιο να του μιλήσεις, μου απάντησε επιτακτικά. Μην του πεις ότι σε έστειλα εγώ. Είσαι τετραπέρατη Κρητικιά, θα βρεις ένα τρόπο να τον ψαρέψεις. Τότε και μόνο θα μάθεις πράγματα για τον Καζαντζάκη πούνε θαμμένα χρόνια. Ούτε μια χούφτα άνθρωποι στον κόσμο δεν τα ξέρουν. Αν τον καταφέρεις να σου μιλήσει, θα ‘σαι η μεγαλύτερη κατάσκοπος του αιώνα! Μετά έλα εδώ και θα σου ‘χω την μεγαλύτερη έκπληξη της ζωής σου — το πιο πολύτιμο υλικό για την ερευνά σου για τον Καζαντζάκη!

       Το ίδιο κιόλας απόγευμα βρέθηκα στα σκαλιά της Αρχιεπισκοπής Κρήτης, ντυμένη σεμνά και χωρίς μακιγιάζ. Έτρεμαν τα χέρια μου και τα πόδια μου κόπηκαν. Σίμωσα ένα βυζανιάρικο παπαδάκι, όμορφο ντροπαλό και καλοσυνάτο. Του ‘πα ότι δουλεύω για το περιοδικό «Ταξίδι» και θέλω να πάρω συνέντευξη από τον Αρχιεπίσκοπο. Ξέρω ότι δεν θα με δεχτεί αν δεν ήταν κάτι εκκλησιαστικό και ρώτησα τι είναι η μεγαλύτερη αδυναμία του Αρχιεπισκόπου που θα τον αναγκάσει να μου παραχωρήσει μια συνέντευξη.

       - Το μεγαλύτερο όνειρο του Αρχιεπισκόπου, ψιθύρισε ταραγμένο το παπαδάκι χωρίς να με κοιτάζει, είναι να χτίσει μια σχολή Βυζαντινής εικονογραφίας και να την ονομάσει EL GRECO σε τιμή του Κρητικού ζωγράφου Δομίνικου Θεοτοκόπουλου.

       - Σε παρακαλώ, μπορείς να με βοηθήσεις; Θέλω να γράψω ένα άρθρο για την σχολή και την ευγενή προσπάθεια του Αρχιεπισκόπου. Θα μπορέσεις να μου κλείσεις ραντεβού; Θα σου έχω ευγνωμοσύνη για πάντα!

       Το καλοσυνάτο, αγνό πρόσωπο του νέου κληρικού γύρισε πίσω σε δέκα λεπτά κατακόκκινο, με τα μάτια χαμηλωμένα.

       - Αύριο στις 11 το πρωί σας έκλεισα ραντεβού με τον Αρχιεπίσκοπο!

       Η καρδιά μου πήδηξε από χαρά και τραγούδησε κρυφά μια μαντινάδα. Μου ‘ρθε ν’ αγκαλιάσω το παπαδάκι και να το φιλήσω από την χαρά μου, αλλά κρατήθηκα.

       Από νευρικότητα, είχα σταθεί από τις δέκα το πρωί έξω από την Αρχιεπισκοπή. Παρόλο που ψιχάλιζε, άρχισα να ιδρώνω. Μπήκα μέσα διστακτικά τρέμοντας. Ο αντιπρόεδρος της Χούντας, Στυλιανός Πατακός κατηφόριζε την ίδια στιγμή τα σκαλιά με συνοδεία στρατιωτικής φρουράς. Το ευγενικό παπαδάκι με πλησίασε αργότερα ντροπαλά και με οδήγησε στην αίθουσα που με περίμενε ο Αρχιεπίσκοπος Ευγένιος.

       Κυπαρισσένιος, εύσωμος επιβλητικός, μου ‘δωσε το χέρι του να το φιλήσω. Δεν ξέρω τι βιδώθηκε στο μυαλό μου κείνη την αστραπιαία στιγμή και του λέω με ναζιάρικο χαμόγελο.

       - Σεβασμιότατε αν μου φιλήσετε το δικό μου θα σας φιλήσω κι εγώ το δικό σας!

       Ο Ιεράρχης άλλαξε χρώμα και έμεινε με ανοιχτό το στόμα. Πριν προλάβει να συνέλθει του λέω αστειεύοντας:

       - Καλέ πως βγήκατε εσείς λαμπάδα κι εγώ κερί; Ούτε στη μέση δεν σας φτάνω!

       Κράτησε το στομάχι του από τα τρανταχτά γέλια κι έτσι έσπασε ο πάγος μεταξύ μας. Μιλούσαμε πια σαν παλιοί καλοί φίλοι. Μου πρόσφερε ένα δίσκο από Λαμπριάτικα κουλουράκια, κόκκινα αυγά και τσουρέκι. Μου μίλησε μ’ ενθουσιασμό για ώρα πολύ για την σχολή εικονογραφίας. Με ρώτησε πώς μου φάνηκε το Ηράκλειο. Τότε ταράχτηκα. Χλιμίντρησε η καρδιά μου. Άρπαξα την ευκαιρία από τα μαλλιά.

       - Τα Χανιά είναι πιο όμορφα, γραφικά, η γενέτειρα του Βενιζέλου! Το μόνο που έχει να καυχιέται το Ηράκλειο είναι ο τάφος του Καζαντζάκη!

       Γέλασαν τα μουστάκια του Αρχιεπισκόπου. Τέντωσε με περηφάνια τις θεόρατες πλάτες του και κορδώθηκε σαν παγώνι.

       - Εγώ τον αγαπούσα πολύ τον Καζαντζάκη, μου εξομολογείται χωρίς δισταγμό. Τον θαύμαζα στα κρυφά. Ξέρετε η εκκλησία είναι στενοκέφαλη. Δεν μπορούσα να εκφράσω τα πραγματικά μου αισθήματα. Θα με πετούσαν έξω. Έχω διαβάσει όλα του τα βιβλία. Τι πέννα είναι αυτή κοπελιά μου! Πιάνει πουλιά στον αέρα! Ο Καζαντζάκης κατά μένα είναι ο πρωτοψάλτης της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η εκκλησία τον παρεξήγησε. Ο Καζαντζάκης ήταν φιλόσοφος και αλληγορικός συγγραφέας.

       - Μα η εκκλησία τον αφόρεσε!

       - Δεν είναι αλήθεια. Ο Καζαντζάκης ποτέ δεν αφορίστηκε αγαπητή μου[1]. Η Ιερά Σύνοδος τον καταράστηκε και τον αφόρεσε και ζήτησε από τον Πατριάρχη Αθηναγόρα να επικυρώσει τον αφορισμό του. Ο Πατριάρχης πέταξε την αίτηση σ’ ένα συρτάρι κι ακόμα εκεί είναι. Ποτέ δεν την υπέγραψε. Όχι μόνο αυτό αλλά τα βιβλία του Καζαντζάκη στολίζουν και τώρα ακόμα την βιβλιοθήκη του Πατριαρχείου!

       Είχα μείνει άφωνη, λύγισαν τα γόνατα μου. Έκαμα κόμπο την καρδιά μου και σώπασα.

       - Εγώ, δεσποινίς Κατσουλάκη πήγα και στην κηδεία του! Παρ’ όλες τις απειλές, διαταγές, εκκλήσεις και κατάρες που πήρα γραπτώς και προφορικώς μπροστά μου και πίσω από την πλάτη μου έδωσα άδεια να μπει η σωρός του στον Άγιο Μηνά κι έκανα μάλιστα και την νεκρική δέηση!

       - Δεν φοβηθήκατε;

       - Ήταν δύσκολη η θέση μου. Είχα μεγάλη πίεση και από την Ιεραρχία και από τις τοπικές αρχές. Αν δεν άφηνα τη σωρό του Καζαντζάκη στον Άγιο Μηνά, θα γινόταν η επανάσταση του 1821 και θα αιματοκυλιόμαστε εδώ κάτω! Οι Κρητικοί το ‘χαν πάρει πολύ πατριωτικά το θέμα. Ήταν ανήμερα θηρία! Στην κηδεία κόντεψε να γίνει μεγάλο μακελειό. Κάμποσοι κληρικοί χωρίς ράσα ακολούθησαν την νεκρική πομπή βρίζοντας τον νεκρό, αρπάχτηκαν στα χέρια με ντόπιους Κρητικούς.

       Δύσκολες ώρες και για μένα ένα ανώτατο κληρικό!

       - Εσείς τον θάψατε;

       - Όχι, αλίμονο μου! Θα με αφόριζε η Ιερά Σύνοδος! Είχαμε διαταγή να μη γίνει η ταφή του από κανένα Ορθόδοξο παπά. Εγώ δεν ήμουνα κοντά στη σωρό του Καζαντζάκη.

       - Οι εφημερίδες έγραψαν ότι θάφτηκε ο Καζαντζάκης;

       - Ο κόσμος είχε άγνοια. Όταν έφτασε η σωρός του στο Μαρτινέγκο, κάποιος έβγαλε επικήδειο λόγο. Μα κανείς κληρικός δεν ήταν γύρω για να θάψει τον νεκρό.

       Σκεφτείτε τώρα μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου και τις φωτογραφικές μηχανές του διεθνούς τύπου! Πουθενά παπάς. Οι Βρακοφόροι Κρητικοί άρχισαν να φουρτουνιάζουν καθώς έμαθα από άλλους παρόντες, άρπαξαν τα αίματα και ήθελαν να βουτήξουν το φέρετρο και να το θάψουν με τα ίδια τους τα χέρια. Κείνη την τραγική στιγμή ως εκ θαύματος παρουσιάστηκε ένα νέος παπάς με ράσα και με θυμιατό!

 Ο ιερέας ήταν ο παπά Σταύρος Καρπαθιωτάκης απο Ξυδά-εφημέριος του Αη Γιάννη-προαστείου της πόλης του  Ηρακλειου Κρήτης.8Ο χρονος σήμερα!

       Ούτε ήξερα ποιος ήταν, πως βρέθηκε εκεί κι από πού ξεφύτρωσε! Κανείς δεν ήξερε!

       -Τώρα ξέρετε ποίος ήταν;

       -Αρκετά, είπαμε κοπελιά. Ας αφήσουμε αυτή τη συζήτηση για τον Καζαντζάκη και δώσε μου το τηλέφωνο σου στο ξενοδοχείου που μένεις να σε καλέσω για τραπέζι μια απ’ αυτές τις μέρες. Και στείλε μου το περιοδικό όταν θα γράψεις το άρθρο για τη σχολή εικονογραφίας.

       Τον αγκάλιασα και του ‘κανα νόημα να σκύψει. Τον φίλησα στο μάγουλο και πήδηξα τα σκαλιά σαν αγριοκάτσικο.

       Το άλλο πρωί πριν ακόμα ανοίξει το Μουσείο είχα κουκουβίσει στα σκαλοπάτια. Ο Ανδρέας Καλοκαιρινός μόλις με είδε έλαμψε το πρόσωπο του.

       - Συγχαρητήρια, τα κατάφερες!

       - Ναι!

       - Σου είπε ο Αρχιεπίσκοπος ότι δεν αφορίστηκε ο Καζαντζάκης;

       - Ναι! Απίστευτο!

       - Για τον παπά που τον έθαψε;

       - Ναι, αλλά δεν μου ‘πε ποιος.

       - Θα σου το πω εγώ!

       Ποτέ μου δεν ένιωσα τόση ευγνωμοσύνη για άνθρωπο. Ξεκόλλησα απότομα από τον τοίχο κι άρχισα να κλαίω.

       Μου έδωσε το όνομα, τη διεύθυνση και τον τόπο που έμενε ο άγνωστος παπάς που είχε το διγενικό θάρρος και τιμιότητα να κάνει την κηδεία του μεγάλου συγγραφέα.

       - Να μου υποσχεθείς ότι ποτέ δεν θ’ αναφέρεις το όνομα του καλού τούτου ανθρώπου.

       - Υπόσχεσαι;

       - Υπόσχομαι!

       Σαν χτύπησα δειλά την πόρτα του σπιτιού του καλοσυνάτου ήρωα παπά, νόμιζα ότι θα σταματούσε η αναπνοή μου. Μου άνοιξε την πόρτα μ’ ένα ήρεμο, απλοϊκό χαμόγελο γιομάτο αγάπη.

       - Καλώς ήλθατε στο φτωχικό μου. Σε τι μπορώ να σας φανώ χρήσιμος;

       Του είπα την αλήθεια. Δεν έδειξε φόβο ή έκπληξη. Απλά και σεμνά μου ζήτησε να μην αναφέρω τ’ όνομα του στην έρευνα για τον Καζαντζάκη, μόνο την ιστορία..

       - Ποτέ, σας τ’ ορκίζομαι!

       - Τον Νοέμβριο του 1957 ήμουνα στρατιώτης και παπάς και υπηρετούσα την θητεία μου στο Ηράκλειο. Μια μέρα πριν την κηδεία του Καζαντζάκη, ο διοικητής κάλεσε όλους τους στρατιωτικούς κι έδωσε διαταγή να μη βγει κανείς έξω από το στρατόπεδο στις 5 Νοεμβρίου. Οι αρχές κι ο στρατός φοβόταν μεγάλες φασαρίες, γιατί είχε έρθει εκκλησιαστική διαταγή να μην ταφεί ο Καζαντζάκης. Αν θα το ‘παιρναν χαμπάρι οι Κρητικοί θα έκαναν μεγάλες φασαρίες. Εγώ σαν παπάς ένιωσα πολύ άσχημα. Η συνείδηση μου με πείραζε πολύ. Ήμουν παπάς. Δεν άντεχα να πάρω στον λαιμό μου τέτοιο άδικο. Δεν μπορούσα ν’ αρνηθώ τα ιερά μυστήρια σ’ ένα βαφτισμένο Χριστιανό που δεν έκανε ποτέ κάτι ανήθικο ή εγκληματικό. Όσον αφορά τα βιβλία του δεν είμαι εγώ άξιος να τον κρίνω.

       - Πως τα καταφέρατε;

       - Το ‘σκασα κρυφά από το στρατό τη μέρα της κηδείας. Πήρα αθόρυβα τα ράσα μου κι έτρεξα στο Μαρτινένγκο και τον έθαψα.

       - Ο κόσμος που περίμενε στο Μαρτινέγκο ήξερε τι έγινε;

       - Όχι. Όλοι νόμισαν ότι μ’ έστειλε η εκκλησία να τον κηδέψω. Είχαν δει και τον Μητροπολίτη Ευγένιο στον Άγιο Μηνά. Δεν ήξερε κανείς τι γινόταν πίσω από τα παρασκήνια!

       - Τιμωρηθήκατε;

       - Ναι. Πέρασα από στρατιωτικό δικαστήριο και μπήκα φυλακή για έξη μήνες!

       Κοίταξα κατάματα τον ανώτατο τούτο άνθρωπο με απέραντη ευλάβεια. Του ‘πιασα τα χέρια με τρυφεράδα και τα φίλησα με όλη μου την ειλικρίνεια. Ήταν η πρώτη κι η τελευταία φορά που φίλησα τα χέρια ενός κληρικού!

       Σαν γύρισα στην Αθήνα, ο αρχισυντάκτης του περιοδικού «Ταξίδι» μ’ απέλυσε και με το δίκιο του. Σε λίγες μέρες είχα την έρευνα έτοιμη. Χοροπηδούσα από υπέρτατη Χανιώτικη περηφάνια. Έδωσα το δακτυλογραφημένο κείμενο σε ένα φίλο Κρητικό, δημοσιογράφο που δούλευε για το περιοδικό «Επίκαιρα». Ήταν ανταποκριτής μιας Ελληνο-αμερικανικής εφημερίδας κι έγραφε σε διάφορες άλλες Αθηναϊκές εφημερίδες.

       Μετά από καμπόσες μέρες αγωνίας με παίρνει τηλέφωνο. Συναντηθήκαμε στην Πλατεία Συντάγματος για καφέ. Φαινόταν σκοτεινιασμένος.

       - Τι έγινε με την έρευνα του Καζαντζάκη; Τι είπαν οι εφημερίδες, τα «Επίκαιρα»;

       - Ότι θα πας πέντε χρόνια φυλακή αν προσπαθήσεις να τη δημοσιεύσεις, μου άπαντα ωμά, σχεδόν με θυμό.

       - Μα…

       - Ξέχασέ το Ελένη. Αυτήν την έρευνα σου συνιστώ σαν φίλος να την κάψεις. Ποτέ δεν θα δημοσιευτεί στην Ελλάδα, τόσο αγαθή είσαι; Ξύπνα!

       - Μα είναι αλήθεια!

       - Γι’ αυτό ακριβώς δεν θα δημοσιευτεί ποτέ, γιατί είναι αλήθεια!

       Κραυγές οργής και φρίκης υψώθηκαν μέσα μου. Αισθάνθηκα σαν κάποιος να ξερίζωσε την καρδιά μου και την πέταξε σ’ ένα γκρεμό, χωρίς έλεος. Μα δεν το ‘βαλα κάτω. Μια φίλη μου μετάφρασε το κείμενο στ’ Αγγλικά και το ‘στειλα στο Αμερικανικό περιοδικό «Newsweek». Μέσα σε δυο βδομάδες έλαβα απάντηση. Το περιοδικό δέχτηκε το κείμενο για τον Καζαντζάκη σαν πληροφοριακή πηγή και φυλάχτηκε στη βιβλιοθήκη.

 Αργότερα έστειλα την έρευνα στη Ελένη Καζαντζάκη. Η χήρα του Καζαντζάκη τη δέχτηκε όπως ένας σταυρωμένος περίμενε με λαχτάρα την ανάσταση του. Ανακουφίστηκε η καρδιά της. Ξελάφρωσαν τα στήθια της. Μου ζήτησε να ευχαριστήσω τον Διευθυντή του μουσείου Κρήτης, τον Αρχιεπίσκοπο Ευγένιο, και ιδιαίτερα τον ηρωικό παπά που έθαψε τον άνδρα της και ζήτησε συγνώμη για τη φυλάκιση του. Είχε επίσης συγκινηθεί πολύ από τη Χριστιανική στάση του Πατριάρχη Αθηναγόρα. Μα έφυγα τον ίδιο χρόνο από την Ελλάδα και δεν εκπλήρωσα το έργο μου.

       Πέρασαν χρόνια πολλά από τότε. Εγώ πήγα στην Αγγλία, η Ελένη παρέμεινε στην Ελβετία, χαθήκαμε. Αργότερα ήρθα στην Αμερική. Μια μέρα στη Νέα Υόρκη, χάζευα αφηρημένα ένα Ελληνοαμερικανικό κανάλι και ξαφνικά βλέπω την Ελένη Καζαντζάκη να συνομιλεί μ’ ένα Έλληνα δημοσιογράφο. Στη συνέντευξη της φανέρωσε όλα αυτά που της είχα δώσει να διαβάσει σχετικά με τον αφορισμό και τ’ απόκρυφα της κηδείας του Νίκου. Τότε και μόνο ένιωσα ότι είχα κάνει το χρέος μου!

 Όταν ένας Έλληνας φίλος από την Αυστραλία στις αρχές του 2003 μου ζήτησε να ξαναγράψω την έρευνα για τον Καζαντζάκη, μπιρπίλισαν τα μάτια μου. «Μετά από τόσα χρόνια», ρωτώ; «Ψάξε, μου λέει, θα βρεις το κείμενο. Πρέπει να το βρεις! Κάνε το για τον Νίκο!» Ένιωσα τύψεις.

       Ήρθα σε επαφή με την βιβλιοθήκη του «Newsweek». Τ’ αρχεία είχαν μεταφερθεί σ’ ένα Πανεπιστήμιο του Τέξας. Η διευθύντρια δεν έδωσε καμιά σημασία. Έψαξε τάχα αλλά δεν μπόρεσε να βρει άκρη γατί δεν ήξερε σε τι φάκελο είχε κατοχυρωθεί το άρθρο μου.

       Τηλεφώνησα στην Αρχιεπισκοπή Κρήτης. Ο Αρχιεπίσκοπος Ευγένιος Ψαλιδάκης είχε πεθάνει το 1978. Ο Ανδρέας Καλοκαιρινός το 1992. Έγραψα στον γιο του καμπόσες φορές, σημερινό διευθυντή του μουσείου Κρήτης, δεν μου απάντησε. Έστειλα τηλεομοιότυπο (φαξ) στον Μητροπολίτη Μελέτιο της Φιλαδέλφειας, αρχιγραμματέα της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης και τελικά πήρα την τόσο ιστορική και συστημένη επιστολή

       Μα η μοίρα και το ριζικό είναι αναπάντεχο και παίζει αλλόκοτα παιχνίδια και καμώματα. Πριν από καμπόσες εβδομάδες καθώς ψαχούλευα ένα αραχνιασμένο σιδερένιο κουτί γιομάτο με γράμματα, μαντινάδες και ποιήματα-σπίθες της νιότης, βρήκα στα Ελληνικά την έρευνα του Καζαντζάκη! Τα χέρια μου έτρεμαν σαν επιληπτικά. Τα μάτια μου θόλωσαν. Ήταν το πνεύμα του μεγάλου συγγραφέα που ζητούσε δικαίωση; Δεν ξέρω. Οι κιτρινισμένες σελίδες είχαν φαγωθεί και δύσκολα διαβαζόταν. Κάθισα και το ξανάγραψα. Ήταν μια εσωτερική ανάγκη κι ένα ιερό χρέος για να τιμήσω τον πνευματικό άνθρωπο που δεν υποτάσσεται σε καλόβουλες αυλές και δεν αναπαύεται σε καρποφόρα, εφήμερα λιβάδια, παρά φορτώνει το δισάκι της ευθύνης στον ώμο και παίρνει την ανηφοριά να βρει την αλήθεια.


Η Ελένη Κατσουλάκη, συγγραφέας, δημοσιογράφος, κατάγεται από τα Χανιά της Κρήτης. Τελείωσε το Κολλέγιο Δημοσιογραφίας στην Αθήνα και εργάζεται ως ελεύθερος δημοσιογράφος από το 1960 ενώ τελευταία δημοσιεύει στην εφημερίδα National Herald της Αμερικής όπου διαμένει.


Η έρευνα αυτή για πρώτη φορά βλέπει το φως της δημοσιότητας και αποτελεί σημαντικότατο σταθμό στην ιστορία και το ρόλο του μεγάλου μας λογοτέχνη Νίκου Καζαντζάκη, τον οποίο πολλοί θεωρούν πανάξιο τέκνο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, από τα μεγαλύτερα που η ελληνική γλώσσα είχε αναδείξει.